OPERACIJA “Oluja”, u kojoj su jedinice Hrvatske vojske (HV), Hrvatskog vijeća obrane, Hrvatske specijalne policije, muslimanske Armije BiH i američki plaćenici i administracija SAD zajedno počinili zločin etničkog čišćenja Srba, najveći takav posle Drugog svetskog rata, formalno se odigrala od 4. do 7. avgusta 1995. Bila je to završna tačka hrvatskog sna o Hrvatskoj bez Srba.
Tragični rezultat je progon oko 250.000 Srba iz Republike Srpske Krajine (RSK), a ubijeno je i nestalo 1.903 srpskih civila, među njima najviše starih, žena i dece. Tokom ove akcije Hrvatska je angažovala 67 brigada i pukovnija, 300 tenkova, 200 oklopnih transportera i više od 800 artiljerijskih oruđa, a u njoj je učestvovalo od 130.000 do 150.000 hrvatskih vojnika i oko 3.000 muslimanskih boraca tzv. Armije BiH i mudžahedina, dok je RSK branilo svega 27.000 – 34.000 njenih boraca, od kojih je 560 poginulo.
Priprema za “Oluju” bile su operacije “Maslenica” i “Medački džep” (obe 1993) i “Bljesak” (maj 1995) koje su omogućile operativnu osnovu za grupisanje i pripremu snaga za konačni udar. Akcijom “Maslenica” osigurana je kopnena veza sa hrvatskim snagama na jugu Dalmacije, a “Medačkim džepom” je zauzet Velebit. Tako je stvoren teritorijalni oslonac za “Oluju” u Kninskoj Krajini i onemogućeno presecanje teritorije Hrvatske na njenom najužem delu.
Dejstva na Dinari i presecanje komunikacija između Knina i Grahova, bile su uvod u “Oluju” i etničko čišćenje Srba. Ova zločinačka akcija je izvedena istovremenim napadom na četiri sektora fronta sa različitim snagama. Hrvatski general Janko Bobetko, načelnik hrvatskog Generalštaba (GŠ) u vreme planiranja operacije, navodi da je cilj snaga na prvom pravcu bio zauzimanje Petrinje, Kostajnice i Gline, posle čega je trebalo “izbiti na državnu granicu RH i spojiti se sa 5. korpusom Armije BiH”. Na drugom pravcu cilj je bio da se “neprijatelj preseče na prostoru Zrinjske gore, a zatim prisili na predaju ili bude uništen na celom području Banije”. A pod neprijateljem nije podrazumevana samo Vojska RSK već sav srpski narod koji je tamo živeo! Na trećem pravcu “Oluje” cilj je bio presecanje snaga 15. ličkog korpusa severno i južno od Plitvičkih jezera, a zatim spajanje sa snagama 5. korpusa Armije BiH. Iz zadataka snagama na pojedinim sektorima vidi se da je, pored potpunog čišćenja terena od lokalnih Srba, jedan od glavnih ciljeva bio da se spajanjem sa koalicionim snagama 5. korpusa BiH kojima je trebalo dati “podstrek i podršku” za produženje ofanzive u zapadnoj Bosni. Hrvatske snage na četvrtom sektoru “Oluje”, pod komandom Ante Gotovine, bile su najjače i najbolje opremljene jer im je cilj bio Knin. Za pad prestonice RSK bilo je presudno zauzimanje Dinare i pravca Glamoč – Grahovo, koje su zajednički izvele HV i HVO iz BiH.
Materijalna šteta nastala sveopštom pljačkom, paljevinom i miniranjem objekata je neprocenjiva. Iako Hrvatska slavi “Oluju” kao sopstvenu vojnu pobedu, to je zapravo bila operacija administracije američkog predsednika Bila Klintona.
Njena operativna priprema počela je 15. novembra 1994. kada su hrvatski ministar odbrane Gojko Šušak i Karl Vuono, bivši načelnik GŠ kopnene vojske SAD, tada angažovanoj u “vojno-savetodavnoj” kompaniji MPRI, obnovili ugovor o obuci HV. Šušak je rekao: “Gospodo, isterajte nam Srbe iz Hrvatske, mi nemamo pitanja oko vaših uslova” i na teren je došlo oko 60 eksperata iz MPRI. Uz generala Vuonoa angažovani su i penzionisani generali Džon Galvin – bivši komandant američkih snaga u Evropi, Ričard Grifit – bivši pomoćnik komandanta američkih snaga u Evropi za obaveštajna pitanja, Džejms Lindzi – bivši komandant specijalnih snaga SAD, Ed Sojster – bivši načelnik Vojnoobaveštajne službe, Sent Krozbi – bivši načelnik Vojne akademije u Fort Levenvortu, kao i niz iskusnih nižih oficira i podoficira.
Aktivnosti u Hrvatskoj između MPRI i vlade SAD koordinirao je general Džon Svol, vojni savetnik Vorena Kristofera, tadašnjeg državnog sekretara. U hrvatskom GŠ je radio američki centar za komandovanje, upravljanje i koordinaciju HV, organi za psihološko-propagandno delovanje i Centar za obradu obaveštajnih podataka o Srpskoj vojsci Krajine, jer je 29. novembra 1994. potpisan i sporazum između ministarstava odbrane Hrvatske i SAD. U njemu su bile klauzule o obuci hrvatske vojske, učešću američkih generala u operativnom planiranju, naoružavanju, obaveštajnoj i logističkoj podršci.
Tokom suđenja Anti Gotovini u Hagu izneseni su dokazi da je posle pada Srebrenice 11. jula 1995, Klinton ponudio savezništvo Hrvatskoj u slamanju RSK i da je tu odluku doneo sa najpoverljivijim saradnicima: savetnikom Antonijem Lejkom, ministrom odbrane Vilijamom Perijem, savetnikom za nacionalnu bezbednost Stejt departmenta Robertom Frejzerom, šefom CIA Džonom Dojčom i njegovim zamenikom Džordžom Tenetom. Klintonovu sugestiju za početak “Oluje” hrvatskom ministru odbrane Gojku Šušku preneo je američki vojni ataše u Zagrebu Ričard Herik, tada glavni operativac CIA u Hrvatskoj.
Od 16. jula 1995. američki vojnici i oprema se useljavaju u nekadašnju bazu JNA Šepurine kod Zadra. Avionima “herkules” dopremljene su izviđačke bespilotne letelice koje su počele da snimaju srpske položaje i vojne instalacije. Snimci su preko “avaksa” prosleđivani direktno u Pentagon. Džordž Tenet, zamenik šefa CIA, sastao sa 20. jula u Šepurinama sa Gojkom Šuškom, šefom obaveštajne službe HIS Miroslavom Tuđmanom i Antom Gotovinom. Hrvatski državni vrh je održao 31. jula na Brionima sastanak posvećen “Oluji” kada je Franjo Tuđman rekao: “Mi ovo trebamo rešiti na način da nanesemo takve udarce da Srbi praktično nestanu” i naglasio da Hrvatska za to ima “podršku sveta”, odnosno Amerike i Nemačke. U ponoć 3. na 4. avgusta 1995. hrvatskim jedinicama je naređeno da isključe na četiri sata sve telekomunikacione uređaje, dok avioni SAD ne unište sve releje Srpske vojske Krajine. Pukovnik Džon Sedler (DIA, Vojna obaveštajna služba) je u operativnom štabu HV pratio tu operaciju koja je satelitski prenošena i u Pentagon.
Presudna pomoć Vašingtona
MATE GRANIĆ, u vreme ove zločinačke akcije bio je ministar inostranih poslova Hrvatske. On je 6. avgusta 1995. izjavio: “Sjedinjene Američke Države su dale Hrvatskoj savet kako da izvrše masovni napad na Srbe iz Krajine”. Ovim je, već tokom trajanja “Oluje” nedvosmisleno potvrđeno da je bez podrške Vašingtona ne bi bilo.
Klinton 2005. potvrdio umešanost
NOVINSKE agencije su emitovale samo jednom vest da su posle ponoći između 3. i 4. avgusta 1995. američki avioni uništili baterije srpske protivvazdušne odbrane na položajima kod Knina. Te informacije su ekspresno povučene sa servisa na insistiranje SAD, koje su zatim godinama tvrdile da nemaju ništa sa “Olujom”. Zaveru ćutanja je 2005. i zvaničnio prekinuo Bil Klinton u svojim memoarima “Moj život” svedočeći da je “navijao za Hrvatsku” uz napomenu da su on i tadašnji nemački kancelar Helmut Kol bili saglasni “da diplomatija ne može uspeti dok Srbi ne pretrpe značajne gubitke na terenu“
Boris Subašić
Povezani tekstovi
