Žrtve akcije „Oluja“ na srpskoj strani
1. Poginuli i nestali Srbi po Veritas-ovoj evidenciji
Ova analiza obuhvaća period od početka akcije “Oluja”, 04.08 1995. godine, do kraja 1998. godine, do kada su na području RH i bivše RSK, zbog etničke pripadnosti, ubijani Srbi u većem broju , i oni koji su ostali i povratnici .1
Spisak žrtava akcije „Oluja“ je izvod iz generalnog spiska „SRPSKE ŽRTVE RATA I PORAĆA NA PODRUČJU HRVATSKE I BIVŠE RSK 1990. – 1998. GODINE”, sačinjen po istoj metodologiji.
Analiza obuhvaća sve žrtve akcije “Oluja” (tačka 2.), dok su direktne (tačka 3.) i indireknte (tačka 4.) posebno analizirane.
2. Ukupne žrtve (direktne i indirektne)
2.1. Veritas je do 20.02.2014. verifikovao 1.852 poginulih i nestalih lica, od kojih je do sada sahranjeno 930, dok se 922 lica još vode u kategoriji nestalih (po grupama: nestao = 493; nestao/poginuo = 190; nestao/pokopan = 239 lica).
2.2. Poginuli/sahranjeni
Poginulo/sahranjeno je najmanje 930 (50% od ukupnog broja poginulih i nestalih u ovoj akciji).
Po spolu: muškaraca = 708 (76%); žena = 222 (24%).
Prema statusu: civila = 553 (59%); vojnika = 369 (40%); milicionera = 8 (1%).
Prema dobi: do 18 godina = 7; od 18 do 60 godina = 482 (52%); preko 60 godina = 424 (46%); nepoznata dob = 17 (2%).
Po godinama pogibije: 1995. = 909 (98%); 1996.= 12; 1997. = 5; 1998.= 4 lica.
Po regijama pogibije: Banija = 188; Lika = 226; Kordun = 46; Sjeverna Dalmacija = 404; unutrašnjost Hrvatske = 4, BiH = 62 lica.
2.3. Nestali
Trenutno se na listi nestalih vodi 922 lica (50% od ukupnog broja poginulih i nestalih u ovoj akciji).
Po spolu: muškaraca = 601 (65%); žena = 321 (35%).
Prema statusu: civila = 647 (70%); vojnika = 272 (30%); milicionera = 3.
Prema dobi: do 18 godina = 2; od 18 do 60 godina = 402 (44%); preko 60 godina = 484 (52%); nepoznata dob = 34 (4%).
Po godinama nestanka: 1995. = 897 (97%); 1996.= 19 (2%); 1997. = 6 lica;
Po regijama nestanka: Banija = 359; Lika = 228; Kordun = 117; Sjeverna Dalmacija = 191; unutrašnjost Hrvatske = 2, BiH = 25 lica.
2.4. Ukupne žrtve
Trenutno se na listi poginulih i nestalih vodi 1.852 lica.
Po spolu: muškaraca = 1.309 (71%); žena = 543 (29%).
Prema statusu: civila = 1.200 (65%); vojnika = 641 (35%); milicionera = 11.
Prema dobi: do 18 godina = 9 ; od 18 do 60 godina = 884 (48%); preko 60 godina = 908 (49%); nepoznata dob = 51 (3%).
Po godinama pogibije/nestanka: 1995. = 1.806 (98%); 1996.= 31 (2%); 1997. = 11; 1998= 4 lica;
Po regijama pogibije/nestanka: Banija = 547; Lika = 454; Kordun = 163; Sjeverna Dalmacija = 595; unutrašnjost Hrvatske = 6; BiH = 87 lica.
3. Direktne žrtve
3.1. Žrtava na srpskoj strani, stradalih od neprijateljske strane evidentirano je 1.719 lica (93% od ukupnog broja žrtava na srpskoj strani u ovoj akciji), od toga 641 (37%) uniformisanih lica i 1.078 (63%) civila.
Pogledajte: „Oluja“ – spisak direktnih žrtava
3.2. Poginuli/sahranjeni
Poginulo/sahranjeno je najmanje 840 (49% od ukupnog broja direktnih žrtava u ovoj akciji).
Po spolu: muškaraca = 665 (79%); žena = 175 (21%).
Prema statusu: civila = 470 (56%); vojnika = 362 (43%); milicionera = 8 (1%).
Prema dobi: do 18 godina = 6 (1%); od 18 do 60 godina = 462 (55%); preko 60 godina = 360 (43%); nepoznata dob = 12 (1%).
Po godinama pogibije: 1995. = 822 (98%); 1996.= 10; 1997. = 4; 1998.= 4 lica.
Po regijama pogibije: Banija = 174; Lika = 217; Kordun = 43; Sjeverna Dalmacija = 375; unutrašnjost Hrvatske = 4, BiH = 27 lica.
3.3. Nestali
Trenutno se na listi nestalih vodi 879 lica (51% od ukupnog broja direktnih žrtava u ovoj akciji).
Po spolu: muškaraca = 587 (67%); žena = 292 (33%).
Prema statusu: civila = 608 (69%); vojnika = 268 (30%); milicionera = 3.
Prema dobi: do 18 godina = 2 ; od 18 do 60 godina = 390 (44%); preko 60 godina = 455 (52%); nepoznata dob = 32 (4%).
Po godinama nestanka: 1995. = 855 (97%); 1996.= 18 (2%); 1997. = 6 lica;
Po regijama nestanka: Banija = 355; Lika = 219; Kordun = 114; Sjevernoj Dalmacija = 179; unutrašnjost Hrvatske = 2, BiH = 10 lica.
3.4. Ukupno
Trenutno se na listi direktnih žrtava u ovoj akciji vodi 1.719 lica.
Po spolu: muškaraca = 1.252 (73%); žena = 467 (27%).
Prema statusu: civila = 1.078 (63%); vojnika = 630 (37%); milicionera = 11.
Prema dobi: do 18 godina = 8 ; od 18 do 60 godina = 852 (50%); preko 60 godina = 815 (47%); nepoznata dob = 44 (3%).
Po godinama pogibije/nestanka: 1995. =1.677 (98%); 1996.= 28 (2%); 1997. = 10; 1998= 4 lica;
Po regijama pogibije/nestanka: Banija = 529; Lika = 436; Kordun = 157; Sjeverna Dalmacija = 554; unutrašnjost Hrvatske = 6, BiH = 37 lica.
3.5. Uniformisana lica kao žrtve
Od neprijateljske strane stradalo je 641 uniformisanih lica (630 vojnika i 11 milicionera), što iznosi 98% ukupnih uniformisanih žrtava u ovoj akciji.
Od hrvatskih oružanih snaga (HV) stradalo ih je 610 (95%), od čega je do sada utvrđeno da ih je namjerno ubijeno (nakon predaje, odbacivanja oružja ili po napuštanju položaja i odlaska prema RS ili na teritoriju RS) najmanje 174; najmanje 32 ih je ubijeno artiljerijskim i avionskim granatiranjima; najmanje 1 je stradao od ubačenih diverzantsko-terorističkih grupa (DTG); najmanje 9 ih je umrlo u bolnicama od posljedica ranjavanja; najmanje 33 je stradalo nakon zarobljavanja, za 3 lica još nije utvrđen način stradanja, a ostalih 358 su izgubili živote na borbenom zadatku.
Od HVO stradalo je 1 lice, ubistvom.
Od ABiH stradalo ih je 18 (3%), od čega je utvrđeno da ih je 8 namjerno ubijeno; dok ih je 7 stradalo nakon zarobljavanja, a 3 na borbenom zadatku.
Za 12 (2%) lica, koja su takođe stradala na neprijateljskoj strani (3 na izvršavanju borbenog zadatka; 7 nakon zarobljavanja; 2 namjernim ubistvom) do sada se sa sigurnošću nije moglo utvrditi od koje strane su stradali s obzirom da su u nekim akcijama učestvovali zajedno (kombinovano) HV, HVO i ABiH.
3.6. Civilna lica kao žrtve
Od neprijateljske strane stradalo je 1.078 civila, što iznosi 90% svih civilnih žrtava u ovoj akciji.
Od pripadnika hrvatske strane (vojska, policija, paramilitarne grupe i sl.) stradalo je 1.058 (98%) lica, od toga ih je: ubijeno (vatrenim oružjem, raznim eksplozivnim napravama, spaljivanjem, vješanjem, bacanjem u bunare i sl.) 727 (69%); 1995 =694 (95%) lica; 1996=25 (3%); 1997=6; 1998=2;
granatiranjem (uključujući artiljerijsko i avio granatiranje područja RSK i izbjegličkih kolona na području RS) život je izgubilo najmanje 47 lica (4%);
u zarobljeništvu (razni načini usmrćenja u logorima, kampovim i zatvorima RH) život je izgubilo najmanje 19 (2%) lica
na druge načine živote je izgubilo najmanje 15 (2%) lica (14 umrli u hrvatskim bolnicama i 1 samoubistvo u hrvatskim zatvorima);
pod nepoznatim uzrokom smrti na teritoriji pod kontrolom hrvatskih vlasti, prema Veritas-ovoj evidenciji, stradalo je najmanje 250 (24%) lica. To su civili, koji se nalaze u evidenciji nestalih, a o kojima nema nikakvih ili pouzdanih informacija o načinu stradanja.
Od pripadnika ABiH stradalo je 15 (1%) civila (svi 1995. godine kada su pripadnici V MK ABiH u akciji “Oluja” napadali izbjegličke kolone sa Korduna i Banije), 10 je ubijeno; 1 stradao usljed granatiranja, 1 umro u bolnici kao posljedica ranjavanja, 1 ubijen nakon zarobljavanja i 2 na za sad nepoznat način;
Od zasad neindentifikovane, odnosno kombinovane tri neprijateljske strane (HV, HVO, i ABiH), stradalo je 5 civila (3 ubijena, 1 je umrlo u bolnici od posljedica ranjavanja, a 1 na nepoznat način).
3.7. Ukupne direktne žrtve
Kao žrtava akcije “Oluja” na srpskoj strani, stradalih od neprijateljske strane evidentirano je 1.719 lica (93% od ukupnog broja žrtava na srpskoj strani u ovoj akciji), od toga 641 (37%) uniformisanih lica i 1.078 (63%) civila.
Od strane hrvatskih snaga (vojska, policija, paramilitarne grupe), stradalo je 610 uniformisanih lica i 1.058 civila, što ukupno daje brojku od 1.668 lica (97% od ukupno stradalih od neprijateljske strane u ovoj akciji);
Od strane HVO stradalo je 1 uniformisano lice.
Od strane ABiH stradalo je 18 vojnika i 15 civila, ukupno 33 lica (2% od ukupno stradalih od neprijateljske strane u ovoj akciji).
Od zasad neidentifikovane, odnosno kombinovane tri neprijateljske strane HV, HVO i ABiH, stradalo je 12 srpskih vojnika i 5 srpska civila ili ukupno 17 lica (1% od ukupno stradalih od neprijateljske strane u ovoj akciji).
Upoređujući žrtve “Oluje” sa ukupnim žrtvama rata, proizilazi da je u akciji “Oluja” stradalo 26 procenata više civila odnosno 12 procenata više žena, te da je za 26 procenata stradalo više civila u dobi preko 60 godina.
4. Indirektne žrtve
4.1. Žrtava akcije “Oluja” na srpskoj strani koje se ne mogu pripisati direktno bilo kojoj neprijateljskoj strani, evidentirano je ukupno 133 lica (7% od ukupnog broja žrtava na srpskoj strani u ovoj akciji), od toga 11 uniformisanih lica i 122 civila.
Pogledajte: „Oluja“ – spisak indirektnih žrtava
4.2. Poginuli/sahranjeni
Poginulo/sahranjeno je najmanje 90 (68% od ukupnog broja indirektnih žrtava u ovoj akciji).
Po spolu: muškaraca = 43 (48%); žena = 47 (52%);
Prema statusu: civila = 83 (92%); vojnika = 7 (8%);
Prema dobi: do 18 godina = 2; od 18 do 60 godina = 14 (16%); preko 60 godina = 69 (77%); nepoznata dob = 5 (6%);
Po godinama pogibije: 1995. = 87 (97%); 1996.= 2; 1997. = 1;
Po regijama pogibije: Banija = 14; Lika = 9; Kordun = 3; Sjeverna Dalmacija = 29; unutrašnjost Hrvatske = 0; BiH = 35 lica.
4.3. Nestali
Trenutno se na listi nestalih vodi 43 lica (32% od ukupnog broja indirektnih žrtava u ovoj akciji).
Po spolu: muškaraca = 14 (33%); žena = 29 (67%).
Prema statusu: civila = 39 (91%); vojnika = 4 (9%).
Prema dobi: do 18 godina = 0 ; od 18 do 60 godina = 6 (13%); preko 60 godina = 35 (82%); nepoznata dob = 2 (5%).
Po godinama nestanka: 1995. = 42 (98%); 1996.= 1 (2%);
Po regijama nestanka: Banija = 4; Lika = 9; Kordun = 3; Sjevernoj Dalmacija = 12; unutrašnjost Hrvatske = 0, BiH = 15 lica.
4.4. Ukupno
Trenutno se na listi indirektnih žrtava u ovoj akciji vodi 133 lice.
Po spolu: muškaraca = 57 (43%); žena = 76 (57%).
Prema statusu: civila = 122 (92%); vojnika = 11 (8%);
Prema dobi: do 18 godina = 2; od 18 do 60 godina = 20 (15%); preko 60 godina = 104 (78%); nepoznata dob = 7 (5%).
Po godinama pogibije/nestanka: 1995. =129 (97%); 1996.= 3 (2%); 1997. = 1;
Po regijama pogibije/nestanka: Banija = 18; Lika = 18; Kordun = 6; Sjeverna Dalmacija = 41; unutrašnjost Hrvatske = 0; BiH = 50 lica.
4.5. Uniformisana lica kao indirektne žrtve
Vojnici SVK i pripadnici milicije RSK stradavali su i na srpskoj strani. Takvih je ukupno 11 lica (2% ukupnih uniformisanih žrtava u akciji Oluja” na srpskoj strani).
Namjernim ubistvima stradalo je 1 lice;
Samoubistvo je počinilo 1 lice;
U saobraćaju život su izgubila 3 lica;
Prirodnom smrću umrla su 3 lica;
U bolnicama je umrlo 1 lice;
Pod nepoznatim uzrokom smrti stradala su 2 lica.
4.6. Civilna lica kao indirektne žrtve
Među civilnim žrtvama rata na srpskoj strani evidentirano je 122 lica (10% od ukupnog broja civilnih žrtava na srpskoj strani), čija smrt je vezana za rat i ratna dešavanja, ali se njihova smrt/nestanak ne može pripisati bilo kojoj neprijateljskoj strani.
Među njima se nalaze uglavnom civilna lica koja su smrtno stradala u izbjegličkim kolonama izazvanim akcijom “Oluja” (80 se vode kao umrli prirodnom smrću, 6 je izvršilo samoubistvo, 20 je umrlo u bolnicama, 3 su ubijena u međusobnim obračunima, 1 je ubijen iz nehata, 4 ih je život izgubilo u saobraćajnim udesima, a 8 je život izgubilo na druge načine).
4.7. Ukupne indirektne žrtve
Žrtava akcije “Oluja” na srpskoj strani koje se ne mogu pripisati direktno bilo kojoj neprijateljskoj strani, evidentirano je ukupno 133 lica, od toga 11 uniformisanih lica i 122 civila.
Kod ove kategorije žrtava, civila je stradalo 12 puta više od uniformisanih lica, žena je stradalo 16 procenata više nego muškaraca, a među stradalima je 3/4 starijih od 60 godina, dok ih je po načinu smrti najviše stradalo “prirodnom smrću” (83). Odnos gornjih brojki pokazuje da su najranjivija grupa bili starci i žene.
5. Ekshumacije, identifikacije i sahrane
Iz akcije “Oluja” do 20.02.2014. sahranjeno je ukupno 930 posmrtnih ostataka.
U organizaciji nadležnih institucija na području RH ekshumirana su 883 leša (849 iz grupnih grobnica2 i 32 iz pojedinačnih grobnica) od čega je identifikovano 550 posmrtih ostatka. Porodice su u sopstvenoj organizaciji pronašle, uglavnom u „vrtnim grobovima“, i sahranile još 325 posmrtnih ostataka.
Dakle, na području Hrvatske do 20.02.2014. godine ekshumirano je ukupno 883 posmrtna ostataka iz ove akcije, a od čega još nije identifikovano 333 posmrtna ostatka.
Na teritoriji BiH do 20.02.2014. godine iz ove akcije ukupno je identifikovano još 62 posmrtna ostataka i svi su sahranjeni.
Veritas raspolaže sa još oko 290 poznatih grobnih mjesta srpskih žrtava vezanih za akciju “Oluja”, a za najveći broj lokacija podaci su dobijeni upravo od hrvatske strane .3
Hrvatska strana opstruira ekshumacije i identifikacije srpskih žrtava iz razloga što bi pronalaženje svih leševa srpskih žrtava pokvarilo njen „imidž“ kao „žrtve srpske agresije“ i što je velik broj srpskih leševa, da su bili na vrijeme ekshumirani,4 mogao uticati i na ishod suđenja hrvatskim generalima pred Haškim sudom, koji su bili optuženi za sudjelovanje u „udruženom zločinačkom poduhvatu čiji je zajednički cilj bio prisilno i trajno uklanjanje srpskog stanovništva iz regije Krajina“.
Beograd, 20. februar 2014. godine
Savo Štrbac, predsjednik
DIC-a Veritas
- Srbi su u etnički motivisanim ubistvima likvidirani i narednih godina. Prema Veritasovom istraživanju počev od 01. 01.1996. likvidirano je ukupno 70 Srba, a još ih je 13 izgubilo život u sumnjivim samoubistvima. ↩
- 301 sa groblja u Kninu, 154 sa groblja u Gračac, 27 sa groblja u Korenici, 160 sa groblja u Petrinji, 64 sa groblja u Dvoru, 31 sa groblja u Šibeniku; 56 sa groblja u Zadru, 7 sa groblja u Vrlici i 49 sa groblja Žitnik ↩
- Groblje Slunj 17; Groblje Šaš 14; Groblje Glina 25; Groblje Selište 15; Lička Jasenica 4 i još pedesetak iz manjih lokacija ↩
- Po pravosnažnom okončanju krivičnog postupka protiv hrv. generala Gotovine i Markača, a pred ICTY, u organizacji hrvatske vladine komisije ekshumirana su 94 posmrtna ostataka srpskih žrtava iz vremena “Oluje” (31 sa Šibenskog groblja, 56 sa Zadarskog groblja i 7 sa Vrličkog groblja). ↩