 |
 |
 |
Poštovani,
Ove, 2025. godine navršiće se trideset godina od agresije Republike Hrvatske na Republiku Srpsku Krajinu i masovnog proterivanja srpskog stanovništva sa tog prostora. Smatramo da je trideset godina jasna istorijska distanca, sa koje se može potpuno slobodno i utemeljeno govoriti i pisati o Krajini. Upravo zato želimo da obeležimo tri decenije od sloma najzapadnije srpske republike, ali i da progovorimo o svemu onome što je obeležilo njeno postojanje. Isto tako, ne želimo da prepuštamo hrvatskoj strani – istoriografiji i literaturi – da oni budu tumači srpske istorije na prostoru Krajine, da opravdavaju svoja „državna“ prava, agresiju i relativizuju srpske žrtve.
Borba za najzapadniju srpsku državu završila se neuspehom. Republika Srpska Krajina, proglašena na Svetog Nikolu 1991. godine, ostala je nepriznata čak i od Republike Srbije. Posle prestanka ratnih dejstava početkom januara 1992. godine, na prostor Krajine stigle su Zaštitne snage Ujedinjenih nacija, posle čega je došlo do povlačenja Jugoslovenske narodne armije i demobilizacije lokalnih oružanih formacija. U narednom periodu, Hrvatska je sa jedne strane vojno jačala, a sa druge koristila svaku priliku da vojnim akcijama nagriza teritoriju Krajine i to sve u međuvremenima mirovnih razgovora i pregovora u organizaciji takozvane međunarodne zajednice. Sa druge strane, rat na prostoru Bosne i Hercegovine odvojio je najveći deo Krajine od Savezne Republike Jugoslavije, koja je bila vojni garant njene bezbednosti. Štaviše, tadašnji beogradski režim činio je sve da Krajinu iznutra oslabi, potencirajući lične i političke sukobe među glavnim akterima na političkoj sceni krajiške države. Osim toga, šaljući pripadnike Državne bezbednosti, zastarelu opremu i naoružanje, ali i rotirajući starešine, slabio je vojnu moć Krajine. Sve to je dovelo do poraza Republike Srpske Krajine početkom avgusta 1995. godine.
Više stotina hiljada Srba otišlo je u izgnanstvo, a pojedini koji su ostali u svojim, mahom seoskim domovima bili su ubijani u narednim danima i nedeljama od strane hrvatskih snaga. Lična i društvena imovina prepuštena je pljački i uništenju.
Naravno, rat devedesetih godina 20. veka bio je samo finale hrvatske državne tendencije da progna srpsko stanovništvo sa teritorije gde je i sredinom tog veka bila hrvatska država – bila ona Banovina Hrvatska, Nezavisna Država Hrvatska ili Narodna/Socijalistička Republika Hrvatska. U toku Drugog svetskog rata Srbi su na tim prostorima bili izloženi pokoljima, pokrštavanju i proterivanju. U vremenu mira u socijalističkoj Jugoslaviji prema njima je, posebno od kraja 1960-tih, zauzet poseban diskriminatorski odnos, vidljiv u republičkim institucijama ili drugim ustanovama SR Hrvatske. Pobedom Hrvatske demokratske zajednice na prvim višestranačkim izborima 1990. godine, antisrpski projekat je mogao da se ostvari u punoj meri. To je bio uvod u reakciju i iznuđeni otpor srpskog stanovništva i stvaranje srpskih autonomnih oblasti, iz kojih se decembra 1991. godine rodila Republika Srpska Krajina.
Ovim putem vas pozivamo da uzmete učešće u međunarodnom naučnom skupu povodom 30 godina od nestanka Republike Srpske Krajine, a kojeg organizuju tri respektivne institucije: Dokumentaciono-informativni centar „Veritas“, Muzej žrtava genocida i Institut za savremenu istoriju.
Skup ćemo održati u prvoj nedelji jula 2025. godine, najverovatnije 4. jula.
Skup će se održati na jednoj od lokacija u Beogradu (Medija centar „Odbrana“ ili Institut za savremenu istoriju). Trajanje će biti, u zavisnosti od broja učesnika, jedan ili dva dana.
Prijave do 30. aprila 2025. slati na i-mejl: bojands1@gmail.com
Prijava za učešće treba da sadrži: naslov izlaganja, kratki rezime (do 500 reči) i kratku informaciju o izlagaču. Izlaganja mogu biti na engleskom i svim jezicima postjugoslovenskih država. Programski odbor naučnog skupa doneće odluku o prihvatanju prijava do 15. maja 2025. godine.
Planirano je izdavanje zbornika radova sa naučnog skupa.
U prilogu vam dostavljamo spisak tema za radove koji bi bili predstavljeni na skupu.
Napominjemo, da se neće razmatrati period krajiške istorije pre 1945, već će se skup tematski fokusirati na položaj i život Srba u SR Hrvatskoj do 1990. godine, period devedesetih godina – vreme postojanja Republike Srpske Krajine, poratni i aktuelni položaj Srba u Hrvatskoj.
Za dodatne informacije akademske prirode pisati na isti i-mejl akademskom koordinatoru naučnog skupa dr Bojanu Dimitrijeviću.
Organizatori:
Dokumentaciono-informativni centar „Veritas“,
Muzej žrtava genocida i
Institut za savremenu istoriju.
Predložene teme za radove na naučnom skupu:
– Ustavnopravni, društveni, ekonomski i politički položaj Srba u SR Hrvatskoj, posebno na prostoru buduće Republike Srpske Krajine od 1945. do 1990. godine. Položaj i uloga JNA u garnizonima na istoj ili susednim teritorijama.
– Uvođenje višestranačkog sistema, aktivnosti srpskih političkih predstavnika, političko (samo)organizovanje, pogoršavanje političkih prilika sa dolaskom vlasti Hrvatske demokratske zajednice, otpor novoj politici, stvaranje srpskih autonomija, izgon Srba iz gradova.
– Vojno (samo)organizovanje, ratni događaji na prostoru RSK u toku 1991. i do primirja januara 1992. godine. Stvaranje vojno-milicijske organizacije Srba na tom prostoru, prvi sukobi, JNA i njene aktivnosti na tom prostoru. Pad dela zapadno-slavonskih opština u decembru 1991. godine.
– Državnopravni status RSK, povezivanje opština i stvaranje jedinstvene celine. Odnos vlasti u Beogradu (republičkih, saveznih) prema RSK. Stav Slobodana Miloševića, srpskog rukovodstva i političkog rukovodstva Srba u BiH.
– Dolazak snaga UN na prostor RSK na osnovu Vensovog plana i uspostava Zaštićenih zona UN (UNPA) zona. Odnos međunarodne zajednice prema srpsko-hrvatskom sukobu u Krajini i njenim predstavnicima.
– Transformacija srpskih snaga TO, Milicije i delova JNA u Posebne jedinice milicije tokom 1992. godine, borbene aktivnosti u operaciji „Koridor 92“, stvaranje Srpske vojske Krajine, problem paravojnih snaga.
– Republika Srpska Krajina na međunarodnom planu i odnos međunarodnog faktora prema njenom postojanju. Pitanje statusa RSK kroz rezolucije Saveta bezbednosti UN-a, civilne međunarodne organizacije na području RSK (Crveni krst, UNHCR, Doktori bez granica, itd).
– Upadi hrvatskih snaga na rubove RSK 1992–1993. godine, poznati po mestima gde su se dogodili (Miljevački plato, Maslenica, Medački džep) i njihov uticaj na međunarodni položaj RSK, na odnose prema vlastima u Zagrebu i Beogradu, kao i na pitanje narušene odbrane.
– Realizacija i posledice različitih sporazuma: Daruvarski, Erdutsko-zagrebački, Ekonomski, Plan Z-4, Erdutski.
– Državna i politička organizacija SAO i RS Krajine: vlade, ministarstva, političke stranke, lokalna samouprava.
– Život u RSK 1991–1995. godine: ekonomija, privreda, prosveta, kultura, sport, mediji, svakodnevni život i teškoće, saobraćajne i druge veze sa Srbijom i Republikom Srpskom.
– Angažovanje organa RSK i SVK na prostoru Autonomne Pokrajine/Republike Zapadne Bosne (Fikreta Abdića), operacija Pauk, angažovanje političkih faktora i Resora DB Srbije i RSK u ovoj akciji, odnos sa snagama 5. korpusa Armije RBiH, problem šverca i nelegalne trgovine na području ka celoj Cazinskoj krajini.
– Napad hrvatskih snaga na područje zapadne Slavonije 1–3. maja 1995. godine (u Hrvatskoj poznat kao „Bljesak“): događaji koji su prethodili napadu/agresiji, situacija u Zapadnoj Slavoniji, snage 18. korpusa SVK, borbene operacije, povlačenje stanovništva i vojske preko Save, ćutanje i nemešanje SR Jugoslavije i Republike Srpske.
– Period maj–jul 1995. godine: pogoršavanje vojnog položaja RSK hrvatskom ofanzivom na Dinari i padom Grahova i Glamoča, diplomatski pregovori u Ženevi i Beogradu, vojna parada u Slunju, Tuđmanove instrukcije na Brionima, poseta generala Mladića RSK, atmosfera u Krajini pred hrvatsku agresiju, mobilizacija, koncentracija i priprema snaga Hrvatske vojske za napad.
– Hrvatska agresija na Republiku Srpsku Krajinu 4–8. avgusta 1995. godine: borbena dejstva po danima odnosno po regionalnim celinama – korpusima, detalji agresije sa hrvatske strane, napad snaga Armije RBiH, kolaps Abdićeve Zapadne Bosne, povlačenje i raspad snaga SVK, predaja korpusa na Kordunu.
– Povlačenje srpskog naroda sa teritorije RSK: pitanje naredbe za evakuaciju, pravci povlačenja, tegobe i žrtve u toku povlačenja ka Republici Srpskoj i Srbiji, napadi hrvatskih snaga na kolone izbeglica, prihvat u RS i Srbiji i primeri ponašanja prema izbeglicama, sudbina grupacije koja odlazi auto-putem ka Srbiji.
– Aktivnosti Hrvatske vojske 4–8. avgusta 1995. godine: borbena dejstva po danima odnosno po regionalnim celinama – zbornim područjima i profesionalnim brigadama, ulazak u Knin, odnos prema preostalom ljudstvu UN-a i civilnom stanovništvu, pljačka i zločini nad preostalim Srbima.
– Uzroci pada Republike Srpske Krajine: iscrpljenost ratom, problemi vojne popune jedinica SVK, promene mandata snaga UN-a, promena odnosa velikih sila prema Krajini, izostanak pomoći iz Republike Srpske i SR Jugoslavije.
– Posledice – ljudski gubici, poginuli i nestali Srbi sa područja RSK odnosno šireg područja Hrvatske, vojni gubici, zarobljeni vojnici i civili, izbeglice po dolasku u Srbiju, današnji statistički podaci o nestalima i preostalim Srbima u Hrvatskoj.
– Takozvana „mirna reintegracija“ Istočne Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema u državni poredak Hrvatske 1996–1998: stanje na ovom prostoru u toku agresije na veći deo RSK avgusta 1995. godine, pokušaji konsolidacije preostalih snaga SVK na ovom prostoru, ponašanje i aktivnosti administracije i snaga UNTAES-a u ovoj oblasti do dolaska hrvatskih vlasti, povlačenje vojnih efektiva SVK u Srbiju, problematika srpskog stanovništva – državnog otkupa imovine na ovom prostoru posle reintegracije u Republiku Hrvatsku.
– Prepreke hrvatske države za povratak Srba u svoje domove i imanja: diskriminatorni propisi, oduzimanje stanarskih prava, zaposedanje imovine Srba, problemi očuvanja statusa imovine, napadi na povratnike, hapšenja povratnika po javnim i tajnim optužnicama, pitanje državljanstva, pitanje radnog staža za vreme trajanja rata, invalidnina.
– Procesuiranje ratnih zločina: slučajevi koji su bili pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju – Haški tribunal, pred drugim inostranim sudovima; procesi koji su bili vođeni ili se vode u Hrvatskoj protiv vojnih i civilnih lica iz Krajine, pitanje naknade štete za izgubljene živote i imovinu.
– Odnos istoriografije i publicistike prema Republici Srpskoj Krajini o Republici Srpskoj Krajini: bibliografije radova i monografija, trendovi na srpskoj i hrvatskoj strani pri proučavanju ove teme, prisutnost ove teme u univerzitetskim – školskim radovima, stanje i dostupnost arhivske građe u Hrvatskoj, Republici Srpskoj, Srbiji i u Haškom tribunalu.
Programski odbor
|
|
|
Povezani tekstovi
