Od jula ove godine “Veritas” na svojim internetskim stranicama objavljuje hronologiju rata u Hrvatskoj 1991-1995. Pod datumom 6. oktobar 1991. objavili smo informaciju:
“Pitomci Artiljerijskog školskog centra JNA u Zadru Goran Sinđić (1972) i Laslo Gabor (1972) poginuli su od avio-bombe u krugu kasarne. Avio-bombu je izbacio avion JNA mig 21, kojim je upravljao pilot Rudolf Perešin, koji je 25.10.1991. tim avionom prebjegao u Klagenfurt (Austrija)”.
Izvori za ovu informaciju su intervju generala Momčila Perišića, kojeg je dao novinaru Jovanu Antonijeviću, objavljenom 2002. u listu “Tabloid” i knjiga pukovnika Branka Opačića Sove “Svijeća na pogrešnom prozoru”, objavljene 2012. Prvi je bio komadant Artiljerijskog školskog centra (AŠC) JNA u Zadru a drugi predavač u istom centru. Radi razjašnjenja nekih nejasnoća u vezi stradanja pomenutih pitomaca ovih dana sam ponovo prelistavao navedene izvore.
I Perišić i Opačić govore da je početkom oktobra 1991, dok je njihov centar bio pod jakom opsadom hrvatskih “zenga”, nadzvučni “mig 21” granatirao njihov Centar. Opačić piše: “Mig je već u izranjavanoj kasarni ostavio pustoš. A najgore od svega, dvojicu poginulih pitomaca Škole rezervnih oficira. Jedan od njih je presečen gelerima avio-bombe, dok se, zbog kratkog predaha, nalazio na krevetu u kabinetu Taktike… Nakon teškog ranjavanja, bio je pri svesti samo toliko da od svog saborca, takođe pitomca, zatraži da mu puca u glavu, što je njegov klasić kategorički odbio. Skoro razdvojenog tela na dva dela, uskoro je zauvek sklopio oči… Bio je to pitomac Laslo Gabor rođen 1972. godine u Malom Iđošu… Nakon prvog naleta mig-a kiosk je pogođen i one cigarete su se rasule oko njega. To je primetio pitomac, koji je bio na položaju, najbliže kiosku, dohvatio nekoliko paklica i krenuo da obraduje saborce. U drugom naletu aviona, presečen je gelerom avio-bombe. Nastradao je pitomac Sinđić Goran, rođen 1972. u Sremskoj Mitrovici”.
Perišić u pomenutom intervjuu ovaj događaj ovako opisuje: “Dva vojnika su, nažalost, poginula od dejstva našeg aviona, koji je preletao iznad kasarne sa zadatkom da dejstvuje na fabriku preko puta odakle su nas žestoko tukli i gde je bio njihov štab… Kasnije sam saznao da je taj avion koji je gađao nas, umesto da raketira ustaški centar, vozio onaj pilot Perešin, koji je s tim “migom” kasnije prebegao Hrvatima”.
Pošto hrvatske vlasti nisu dozvolile da se posmrtni ostaci poginulih pitomaca upute porodicama, napravili su sanduke od dasaka od razrušene kantine i sahranili ih u krugu kasarne.
Obojica su saglasni da su toga ili tih dana poginula još dvojica mladića u drugim objektima JNA. Pitomac desetar Slobodan Todorović, rođen 1971. u Jasenovom Polju kod Nikšića, pogođen je snajperskim metkom u kasarni “Ante Banina”, u momentu kada se pridigao iz zaklona da bi predao komandu za gađanje, nišandžiji na minobacaču. Na objektu Bokanjac-jedan, tromblonskom minom je pogođen vojnik Vlaškalić Jovan, rođen 1972. u Sivcu, u pokušaju zauzimanja toga objekta. I oni su iz istog razloga, sahranjeni tamo gdje su poginuli.
Opačić navodi da je u svojim ratnim beleškama od trećeg oktobra 1991. zapisao: “Ostala je tuga u našim srcima za ovim mladim ljudima. Ostala je tuga jer, po nekom pravilu, smrt otima najbolje, najplemenitije”.
Obojica govore da je sedmog oktobra 1991, baš na Dan artiljerije JNA, sklopljeno primirje između sukobljenih strana, što je, prema Opačiću “značilo da će preživjeti, odnosno da će im pustiti struju i vodu, da im daju hleb i drugu hranu” dok se ne povuku iz grada. A to je značilo i za stanovnike Zadra da ga neće morati napustiti preko mora ispred Kninskog korpusa čiji su tenkovi i topovi već bili na obodima grada.
Po tom dogovorenom primirju, “oni su”, prema Perišiću, “bili dužni da dozvole miran izlazak iz Zadra svim vojnicima, pitomcima i starešinama, da sa sobom ponesu svu borbenu i neborbenu tehniku, nastavna pomagala i učila, kao i celokupnu materijalnu bazu i ličnu imovinu starešina”.
Opačić piše kako su prvog dana primirja ekshumirali posmrtne ostatke sve četvorice mladića i istog ih dana transportovali u njihova rodna mjesta. Nakon odvoženja poginulih saboraca, Opačić je u svojim ratnim beleškama napisao: “Tuga nam je razdirala srca. Oni će ostati mrtva straža – tamo gde su trebali ispisati nove stranice svoga života”.
Devetnaestog oktobra devedeset prve pripadnici JNA organizovano napuštaju Zadar, u kojem su bila tri školska centra (avijacije, zemaljske i PVO artiljerije), raspoređena u osamnaest objekata. Po navodima Perišića “u koloni se nalazilo tri hiljade oficira, dve hiljade pitomaca, nekoliko hiljada članova njihovih porodica i na hiljade Zadrana srpske nacionalnosti koji nisu smeli da ostanu u gradu posle našeg odlaska”. Ne znam da li su sve Perišićeve brojke tačne, ali se sjećam da je ta zadarska kolona dugo prolazila kroz Benkovac u kojem sam tada živeo.
I poginuli vojnici su u sanducima stigli u Benkovac, odakle su 11. oktobra helikopterom prevezeni do Beograda, zapisano je pored njihovih imena u Veritasovim evidencijama.
A šta je sa ostalim akterima ove priče?
Rudolf Perešin je iz Klagenfurta bez “miga” vraćen u Hrvatsku, gdje je tokom rata bio aktivan u borbama protiv Srba. Poginuo je 2. maja 1995. nakon što je iz “miga 21” iznad Bosanske Gradiške ispustio četiri kasetne bombe i na spavanju ubio Nemanju Gojića (11) i njegovu sestru Dajanu (6) te teško ranio njihovu majku Gordanu i još troje komšija. Sahranjen je uz sve državne počasti na zagrebačkom Mirogoju u Aleji hrvatskih branitelja. U Gornjoj Stubici 2004. otvoren je Spomen park sa njegovim imenom i njegovom statuom i konzerviranim “migom 21”. U maju 2019. Austrijanci su Hrvatima vratili i “Perešinov mig”, koji je je trenutno izložen u vazduhoplovnoj bazi Hrvatskoga ratnog vazduhoplovsta na Plesu, nakon čega će biti izložen u budućem Hrvatskom vojnom muzeju.
Momčilo Perišić je u avgustu 1993. imenovan za načelnika GŠVJ, na kojoj dužnosti je ostao do novembra 1998. Januara 2001, izabran je za jednog od potpredsednika Vlade koju je predvodioZoran Đinđić. Marta 2002, Perišić je uhapšen u jednom motelu na Ibarskoj magistrali pod optužbom za špijunažu u korist SAD, nakon čega je podneo ostavku na dužnost potpredsednika Vlade. Marta 2005, nakon što ga je Haški tribunal optužio za ratne zločine počinjene u Hrvatskoj i BiH, dobrovoljno se predao tom tribunalu. Iako ga je pretresno vijeće 2011. osudilo na 27 godina zatvora, žalbeno vijeće ga je 2013. oslobodilo po svim tačkama optužnice. Pred Višim sudom u Beogradu je u februaru 2021. osuđen na tri godine zatvorske kazne za špijunažu, koja mu je Apelacioni sud u februaru 2022. povećao na četiri godine.
Opačić je iz Zadra s Centrom otišao u Sarajevo, odakle je prekomandovan u Centar visokih vojnih škola JNA u Beogradu. Krajem 1992. po svojoj molbi odlazi u Knin, a posle akcije Maslenica ponovo je u Kninu gdje ostaje do pada RSK. Posle penzionisanja intenzivno se bavio slikanjem, pisanjem i plovljenjem sa svojom brodicom po beogradskim rijekama. Preminuo je u februaru 2022. u 73. godini života.
Povezani tekstovi
