Hrvatska po Zakonu o blagdanima, spomendanima i neradnim danima u Republici Hrvatskoj, pod nazivom Dan sjećanja na žrtvu Vukovara i Škabrnje, počev od 2020. godine, obilježava 18. novembra.
Šta se zaista desilo u Škabrnji na ovaj dan, uz pijetet svim žrtvama, pročitajte u autorskom tekstu Save Štrpca, predsjednika DIC “Veritas” “Dokumentarac o „Škabrnjskoj operaciji“, objavljen 21.novembra 2020. u beogradskom dnevniku “Politika”:
Dokumentarac o „Škabrnjskoj operaciji“
Nemalo me iznenadio telefonski poziv načelnika opštine Škabrnja Nediljka Bubnjara, početkom oktobra ove godine a još više molba da mu pomognem da nađe sagovornike sa srpske strane za dokumentarni film koji njegova opština priprema za 30. godišnjicu „Škabrnjske operacije“. Posebna mu je želja da jedan od sagovornika u dokumentarcu bude i Zoran Tadić, koji je od marta prošle godine pod istragom kao jedan od najodgovornijih za stradanje 30 civila i 13 ’branitelja‘. Naglasio je da bi sa njim i rediteljem došao i Marko Ivković da se pred kamerama lično zahvali Zoranu što mu je u toj operaciji spasao život.
Šta se desilo u Škabrnji, koja u Zakonu o blagdanima, spomendanima i neradnim danima u Republici Hrvatskoj dobila svoj dan, pod nazivom Dan sećanja na žrtvu Vukovara i Škabrnje, koji se, počev od ove godine, obeležava 18. novembra?
Na službenoj stranici opštine Škabrnja (http://www.opcina-skabrnja.hr) opis ove operacije počinje ovako: „Tenkovsko-pješadijske snage četnika i JNA za napad na Škabrnju tog sudbonosnog dana 18. 11. 1991. došle su iz dva smjera. Tako je jedna kolona tenkova i oklopnih transportera s kamionima pješadije prolazeći kroz Zemunik Gornji došla oko sedam sati na zapadni ulaz u Škabrnju i s tenkovskim cijevima okrenutim prema našim položajima zauzela dva napadajna položaja… Istodobno je druga kolona tenkova i pješadije došla iz pravca Biljana Donjih cestom Benkovac – Škabrnja – Zadar i na Marinovcu, sjevernom ulazu u Škabrnju prema Ražovljevoj glavici, zauzela takođe napadni položaj. Sam napad i usklađena vatrena priprema po položajima branilaca na pravcu Škabrnja – Nadin počeo je oko 7,30 sati iz raketno-artiljerijskog oružja, oklopnih jedinica s Debelog brda, Biljana, Zrakoplovne baze Zemunik, Smokovića, tenkova s područja Šarovina i Lišana Tinjskih“…
Na osnovu raspoložive dokumentacije, razgovora sa mnogim učesnicima i neposrednih saznanja, došao sam do sledećih činjenica o „Škabrnjskoj operaciji“:
U šest sati ujutro 18. novembra 1991, pešadijska jedinica pod komandom JNA, od oko 200 vojnika različitih nacionalnosti, uz podršku devet oklopnih vozila i tri tenka, krenula je cestom u marševskoj koloni iz Gornjeg Zemunika prema Škabrnji. Na čelu kolone je bio komandir tenkovske čete aktivni poručnik Miroslav Stefanović (32), rodom iz Boljevca na Ibru, koji je ispred sela izašao iz oklopnog transportera i sa megafonom u ruci pozivao predstavnike vlasti Škabrnje na razgovor. Umesto odgovora, poručnik je dobio snajperski metak u čelo i pao pored transportera. Šokirana kolona je zastala, a pešadija, među kojima je bilo i pripadnika TO i nešto dobrovoljaca, sklonila se iza transportera i tenkova.
Prvi se odvažio vojnik na redovnom odsluženju vojnog roka Dejan Lazić (19), rođeni Beograđanin, koji je izašao iz transportera i krenuo da pogođenom poručniku ukaže pomoć. Prije nego je stigao do poručnika, i on je dobio snajperski metak u čelo.
Njihova pogibija je izazvala veliki gnev, pa je došlo do samoinicijativnog angažovanja jedinice protiv očito naoružanih i na borbu spremnih pripadnika ZNG, kako su se u to vreme još zvali pripadnici hrvatskih oružanih snaga.
Došlo je do žestoke borbe. Osvajala se kuća po kuća iz kojih je pucano na pripadnike JNA i TO. Do 14 sati pola sela je bilo pod njihovom kontrolom. Borba je potrajala sve do mraka. Bilo je mrtvih i ranjenih na obe strane. Na strani JNA i TO poginula su još dva vojnika, a osam ih je ranjeno. Pripadnici hrvatskih snaga sa većinom stanovništva napustili su Škabrnju u pet sati ujutro, 19. novembra.
U toku borbi pripadnici JNA su izvlačili civile iz zone borbenih dejstava kako bi ih spasli od pogibelji. Preko stotinu žena, dece i staraca dovezeno je autobusima u Benkovac i smešteno u dečji vrtić, gde su se već nalazile i srpske porodice izvučene iz sela blizu linije fronta. Sutradan su, uz moje posredovanje, odvezeni u selo Pristeg i vraćeni na hrvatsku stranu. Drugi dan su hrvatskoj strani predata i 43 tijela pronađena u Škabrnji u asanaciji terena.
Svidela mi se Nediljkova ideja s početka teksta iz najmanje dva razloga: da se čuje i druga strana i da se pomogne Zoranu u krivičnom postupku. Zoran je rođeni Lozničanin i na benkovačko područje došao je u septembru 1991. kao dobrovoljac i ostvareni sportaš (bokser i rukometaš) sa 32 godine, a napustio ga je u maju 1992. zajedno sa JNA. Iste godine otišao je u Australiju, gde ga je u januaru prošle godine zatekla ’javna optužba‘ zadarske policije da je upravo on ’krvnik iz Škabrnje“. Čuvši te optužbe, doživeo je infarkt, a čim se malo oporavio, da bi izbegao sudbinu Kapetana Dragana, pobegao je u Srbiju. U Australiji je ostavio suprugu i dvoje dece. Po zamolnici splitskog tužioca, koji je prošle godine u martu protiv njega otvorio istragu, Zoran će uskoro izneti svoju odbranu pred Sudom za ratne zločine u Beogradu.
I zaista, krajem oktobra u Beogradu se pojavio načelnik opštine Škabrnja sa trojicom mlađih ljudi angažovanih na dokumentarcu. Iz Loznice je došao i Zoran u želji da se sretne s Markom. Ali Marko nije došao. Nediljko nam je objasnio da je Marko pod pritiskom u poslednji čas odustao od dolaska u Srbiju.
Zoran i Marko su razgovarali telefonom sa uključenim spikerfonom. Prisetili su se scene kada je Zoran od dvojice „lopova u maskirnoj uniformi“, rizikujući svoj život, spasao tada četrnaestogodišnjeg Marka, dve žene i jednog starca. Marko mu se zahvalio i obećao da će ovu priču potvrditi i pred sudom, ali još nije spreman da to uradi i pred kamerom.
Ne znam da li će dokumentarac promeniti srpske i hrvatske narative o ’Škabrnjskoj operaciji‘. Ali znam da će mu nedostajati scena kako Zoran spasava Marka.
Savo Štrbac
Veritas.info
Povezani tekstovi
