Ciljevi obrazovnog programa posete su upoznavanje učenika s osnovnim činjenicama o logoru, osuda ustaškog režima te zločina genocida i Holokausta počinjenih na osnovu rasnih zakona i ideologije ustaškog pokreta
Srpski đaci su dobrodošli u posetu Spomen-području Jasenovac, bezbednosnog rizika nema, procedura za rezervaciju termina obilaska je jednostavna, a obrazovni program uz stručno vođenje kustosa za sve đake je besplatan, navodi u intervjuu za „Politiku” Ivo Pejaković, direktor Javne ustanove Spomen-područje Jasenovac. Pejaković dodaje da podržava inicijativu beogradskog Muzeja žrtava genocida da školske grupe obiđu Jasenovac, najveći ustaški logor i najveće gubilište Srba u celokupnoj srpskoj nacionalnoj istoriji.
Po rečima Pejakovića, nekada je Spomen-područje Jasenovac posećivalo više od 300.000 ljudi godišnje, a danas je taj broj neuporedivo manji. Grupe posetilaca iz inostranstva organizovano dolaze uglavnom iz Slovenije, Italije, Sjedinjenih Američkih Država, Srbije, Bosne i Hercegovine, a povremeno i iz Nemačke, Izraela, Španije, Poljske, Mađarske… U posetu Jasenovcu najviše đačkih grupa dolazi iz hrvatskih škola, ali je i taj broj više nego skroman.
– Jedna od osnovnih delatnosti kojima se bavi Spomen-područje Jasenovac je edukacija mladih generacija. Sećanje na žrtve Holokausta i genocida je jedan od bitnih temelja moderne Evrope, samim tim posete mestima gde su se za vreme Drugog svetskog rata nalazile lokacije koncentracionih logora sastavni su deo školskih programa. U tom smislu, podržavamo inicijative da školske grupe posete Spomen-područje Jasenovac, bilo da je reč o školskim grupama iz Hrvatske ili iz drugih država, a to uključuje i školske grupe iz Srbije – ističe Ivo Pejaković.
Uz stručno vođenje kustosa, šta obuhvata i koliko traje uobičajen program posete primeren deci školskog uzrasta?
Spomen-područje Jasenovac sa školskim grupama radi po obrazovnom programu koji se sastoji od tri dela. Prvi deo podrazumeva obilazak prostora nekadašnjeg logora Jasenovac do spomenika „Cvet”, uz stručno vođenje kustosa. Drugi deo čini poseta Memorijalnom muzeju, prilikom koje učenici budu podeljeni u nekoliko grupa. Svaka grupa dobije pitanja, te kroz obilazak muzeja pokušavaju da pronađu odgovore na pitanja. Pitanja su tematski podeljena, a teme se odnose na rasne zakone proglašene u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj i ideologiju ustaškog pokreta na osnovu koje su počinjeni masovni zločini, pitanja o žrtvama logora (Srbi, Romi, Jevreji, politički zatočenici), deci u logoru, otporu u logoru… Treći deo je radionica s učenicima u prostoru Obrazovnog centra, gde učenici u saradnji s kustosom daju odgovore na pitanja. Program posete traje oko tri sata. Ciljevi takvog interaktivnog programa su da učenici upoznaju osnovne činjenice o logoru Jasenovac, osuda ustaškog režima te zločina genocida i Holokausta počinjenih na osnovu rasnih zakona i ideologije ustaškog pokreta, kroz priče o ljudskim sudbinama, izazivanje saosećanja prema žrtvama i zatočenicima logora Jasenovac, i na kraju slanje poruke za sadašnjost i budućnost kako bi učenici imali jasan stav o osudi ideologija koje određene pojedince i grupe u društvu etiketiraju kao „drugačije”.
Da li je obrazovni program JUSP Jasenovac za mlade uzrasta od 13 do 18 godina namenjen samo hrvatskim đacima ili bi i učenici iz srpskih škola mogli da ga pohađaju?
Po ovakvom programu smo radili ne samo s učenicima iz Hrvatske nego i s učenicima iz drugih država, koji su posetili Spomen-područje Jasenovac. Tako da on nije namenjen samo za grupe koje dolaze iz Hrvatske, po takvom edukativnom programu može se raditi i sa školskim grupama iz drugih zemalja. Već smo imali takva iskustva, a ona su pozitivna.
Koliko godišnje Spomen-područje Jasenovac primi organizovanih poseta, a koliko od toga bude školskih grupa?
S obzirom na to da su poslednje dve godine (2020. i 2021) obeležene ograničenjima u vezi s pandemijom virusa korona, u tom razdoblju je bilo manje posetilaca. Poslednja godina pre pandemije bila je 2019, a tada je Spomen-područje Jasenovac imalo ukupno 16.476 posetilaca: 8.490 iz Hrvatske i 7.986 iz drugih država. Što se tiče grupnih poseta, bila je ukupno 121 grupa, a od tog broja 40 su bile školske.
Treću godinu zaredom prosvetni vrh Hrvatske poziva škole da u Jasenovcu realizuju terensku nastavu za osmake i srednjoškolce da bi unapredili znanje o Holokaustu i spoznali razmere počinjenih zločina protiv čovečnosti. I to je besplatno, jer resorno ministarstvo refundira sve troškove (prevoz, smeštaj, hranu) i za đake i za nastavnike. Koliko je to doprinelo povećanju broja poseta školskih grupa?
U 2019. godini Spomen-područje Jasenovac je posetilo 17 školskih grupa iz Hrvatske. S obzirom na to da smo svesni da je taj broj vrlo skroman, u saradnji s Ministarstvom znanosti i obrazovanja Republike Hrvatske pokrenut je program po kojem će ministarstvo finansirati terensku nastavu školskih grupa u Spomen-području Jasenovac. Odluka je objavljena u januaru 2020. i u sledećih mesec dana 59 školskih grupa iz Hrvatske je dogovorilo posetu Spomen-području Jasenovac. Međutim, zbog mera i ograničenja koje su nastupile širenjem pandemije virusa korona, najavljene i dogovorene posete su morale da budu otkazane. S obzirom na to da su mere i ograničenja što se tiče škola ukinute u aprilu 2022, nadamo se da će ovakve okolnosti dovesti do povećanja broja školskih grupa koje posećuju Spomen-područje Jasenovac u sledećoj školskoj godini, jer je odluka Ministarstva znanosti i obrazovanja i dalje na snazi.
Da li bi posete školskih grupa iz Srbije predstavljale bezbednosni rizik?
U Spomen-područje Jasenovac dolaze i posetioci iz Srbije. Više se radi o privatnim nego o grupnim posetama. S obzirom na to da do sada nije bilo problema po pitanju bezbednosti posetilaca, ne vidim razlog da se nešto promeni i u budućnosti. Prema svakoj grupi i prema svakom posetiocu zaposleni Spomen-područja Jasenovac odnose se maksimalno profesionalno, tako da bezbednosni rizik ne postoji.
Za više od pola veka od osnivanja ovog spomen-područja, u kom periodu je bilo najviše posetilaca i ko danas iz Srbije najčešće dolazi u Jasenovac?
Predstavnici udruženja preživelih logoraša, a koji danas žive u Srbiji, najčešće su u poslednjih petnaestak godina dolazili u Spomen-područje Jasenovac na dan komemoracija u znak sećanja na proboj poslednjih logoraša iz logora 22. aprila 1945. godine. Neki od preživelih, Milinko Čekić i sada pokojna Brigita Knežević, držali su i govore na komemoraciji. Što se tiče razdoblja Jugoslavije, tada je Spomen-područje Jasenovac posećivalo mnogo više ljudi nego danas, u nekim godinama je bilo i više od 300.000 posetilaca. Ali iz tog perioda nemamo podatke koliko je bilo posetilaca iz koje republike, pa samim time ni iz Srbije. Poslednjih godina najviše posetilaca iz Srbije dolazi u Jasenovac 13. septembra, kada se u manastiru Srpske pravoslavne crkve, koji se nalazi u mestu Jasenovac, služi liturgija povodom obeležavanja dana Svetih novomučenika jasenovačkih. Nakon liturgije, na prostoru spomen-područja se takođe održi molitva, a posetioci imaju priliku da posete Memorijalni muzej.
Po važećim propisima osnovci iz Srbije ne mogu da putuju na ekskurzije u inostranstvo, srednjoškolci mogu, ali samo u završnoj godini. Dok inicijativa Muzeja žrtava genocida ne postane deo pravilnika o organizovanju đačkih putovanja, đaci i nastavnici iz Srbije mogu da posete Jasenovac „na daljinu”. Da li pripremate nove obrazovne digitalne sadržaje koji bi svima bili dostupni onlajn?
S obzirom na to da je broj školskih grupa koje posećuju Spomen-područje Jasenovac vrlo skroman, u ovom trenutku smo prvenstveno usmereni na to kako da povećamo broj školskih grupa koje dolaze na terensku nastavu. Posete autentičnom lokalitetu na kojem se nalazio logor i gde su se dogodili masovni zločini izazivaju posebne emocije i tako ostaju u sećanju mladim ljudima koji obilaze takva mesta u formativnim godinama. U isto vreme znamo da nove generacije žive u digitalnom svetu i da je njihov svakodnevni život obeležen digitalnim sadržajima. Tako da trenutno Spomen-područje Jasenovac radi na projektu digitalne rekonstrukcije logora Jasenovac, koja se sada može videti na panorami u Memorijalnom muzeju. To bi takođe u budućnosti moglo poslužiti kao osnova za stvaranje edukativnih radionica koje bi se mogle koristiti preko interneta.
Za školske i studentske grupe posete su besplatne
Procedura za posete učenika iz hrvatskih škola nije komplikovana, škola dogovori termin s JUSP Jasenovac, popuni obrazac i samom predajom tog obrasca automatski se odobrava odlazak na terensku nastavu. Kakva je procedura za škole iz Srbije?
Posete za sve školske i studentske grupe Spomen-području Jasenovac su besplatne. To uključuje posetu Memorijalnom muzeju i stručno vođenje, a važi i za grupe iz Hrvatske i iz drugih država. Za dogovor poseta potrebno je kontaktirati sa Spomen-područjem Jasenovac, bilo telefonskim putem, bilo putem imejla i na taj način se može rezervisati termin obilaska.
U 2019. muzej posetili samo đaci iz Sremske Mitrovice i Kikinde
Kada su Spomen-područje Jasenovac poslednji put organizovano posetile grupe učenika osnovnih ili srednjih škola iz Srbije?
Posete školskih grupa iz Srbije su vrlo retke. Geteov institut iz Zagreba 2015. godine bio je nosilac projekta „Dvostruki teret – učenje o nacionalsocijalizmu i Holokaustu u Evropi”. U tom projektu su učestvovale škole iz Hrvatske, Srbije, Bosne i Hercegovine i Mađarske. Učenici su u sklopu projekta posetili Spomen-područje Jasenovac, a u projektu je učestvovala i Treća beogradska gimnazija. Takođe, imamo zabeleženo da su 2019. godine Spomen-područje Jasenovac posetile škole iz Sremske Mitrovice i Kikinde. Ali, kao što vidite, broj školskih grupa iz Srbije koje su posetile Spomen-područje Jasenovac u poslednjim godinama je vrlo mali.
Povezani tekstovi
