Izmene i dopune Zakona o hrvatskom državljanstvu donesene su prvog januara ove godine, a prema pretpostavkama određenih stručnjaka, odnose se na otprilike 5.000 osoba.
Najvažnija izmena Zakona o hrvatskom državljanstvu odnosi se na drugi stav člana 30.a koji glasi: „Hrvatskim državljaninom smatra se i osoba rođena u periodu od 8. januara 1977. do 8. oktobra 1991, kojoj su u trenutku rođenja oba roditelja imala hrvatsko državljanstvo, ali joj je u evidenciji o državljanstvu upisano drugo državljanstvo, ako u roku od dve godine od dana stupanja na snagu ovoga zakona podnese zahtev za utvrđivanje hrvatskog državljanstva.“
O važnosti ove izmene razgovarali smo sa predsednikom Odbora za ljudska prava Zajedničkog veća opština Jovanom Vlaovićem.
– Ovim članom ispravlja se određena nepravda koja je napravljena prema nekim osobama koje su, da li greškom, da li namerno, upisane u matične knjige rođenih na području koje nije domaće. Pod ovim se smatra da osobi koja ispunjava uslove iz ovog člana nije upisano državljanstvo tadašnje Socijalističke Republike Hrvatske nego neko drugo republičko državljanstvo. Sad se ta nepravda ispravlja na način da oni imaju dve godine od stupanja ovog zakona na snagu, odnosno od prvog januara 2020. do 31. decembra 2021. godine da podnesu te zahteve. Važno je napomenuti da u zakonu piše „hrvatskim državljaninom smatra se i osoba…“ što znači da se radi o utvrđivanju hrvatskog državljanstva, a ne o ishođenju. Na taj način će se samo moći potvrditi da je određena osoba hrvatski državljanin i da može da konzumira sva svoja prava – pojašnjava Vlaović najnoviju izmenu Zakona o hrvatskom državljanstvu.
Kako Jovan Vlaović tvrdi, postoji popriličan broj ljudi koji su namerno ili nenamerno upisani u pogrešne matične knjige, ali takođe se pribojava da konkretnih primera na kojima će se primeniti članak 30a i nema mnogo, barem ne na području istočne Slavonije i zapadnog Srema.
– Ovde se radi o jednoj drugoj situaciji. Roditelji su imali različita republička državljanstva, odnosno nisu oba imala državljanstva SR Hrvatske, nego su imali npr. jedan državljanstvo SR Bosne i Hercegovine, a jedan SR Hrvatske, pa su u matične knjige u pravilu upisivani po očevom državljanstvu. Tu je nastao veliki problem jer je mnogo ljudi upisano u BiH, a ovim izmenama će biti pokriven manji broj ljudi, po nekim tvrdnjama oko 5.000. Osobama zahvaćenim navedenim članom zakona situacija je kristalno jasna jer su im oba roditelja bili hrvatski državljani u trenutku rođenja deteta, ali je detetu upisano državljanstvo neke druge tada savezne republike – objašnjava Jovan Vlaović razlike između više problema prilikom utvrđivanja hrvatskog državljanstva.
Rok za podnošenje prilično kratak
Problem predstavlja i prilično kratak rok od samo dve godine jer treba vremena da se ljudi upoznaju sa ovim izmenama u zakonu, ali i da uopšte saznaju za njih.
Mnogima će biti i zanimljiv i član 5 ovog zakona koji je takođe menjan u poslednjim izmenama i dopunama. Taj član kaže da se hrvatskim državljaninom smatra i osoba rođena u inostranstvu, čiji je jedan roditelj u trenutku njezina rođenja hrvatski državljanin, ako do navršene 21. godine života bude prijavljena u diplomatskoj misiji ili konzularnoj kancelariji Republike Hrvatske u inostranstvu ili matičnoj kancelariji u Republici Hrvatskoj radi upisa u evidenciju kao hrvatski državljanin. Takođe, hrvatsko državljanstvo poreklom stiče i osoba starija od 21 godine, koja ispunjava sve uslove kao gore navedena osoba, ako u roku od dve godine od stupanja na snagu ovog zakona podnese zahtev za upis u evidenciju hrvatskih državljana.
– Osobe koje ispunjavaju uslove iz člana 5 ovog zakona takođe moraju da imaju ispunjene pretpostavke da poštuju pravni poredak RH, da su podmirila sva javna dugovanja i da ne postoje bezbednosne prepreke za prijem u hrvatsko državljanstvo. Ovo je do sada znalo da stvara probleme u praksi jer tu zapravo SOA mora da izda svoje mišljenje koje može da bude označeno različitim stepenom tajnosti podataka. Imao sam jedan slučaj u kojoj je osoba proglašena bezbednosnom smetnjom za RH iako ovde oduvek živi i protiv nje se nikad nije vodio nikakav pravni postupak, ali Upravni sud kaže da se osobi mora reći na šta se to konkretno odnosi – upozorava Vlaović na probleme vezane za član 5 Zakona o hrvatskom državljanstvu.
Sva tumačenja zakona mnogo zavise o tumačenjima činovnika koji odlučuju o pojedinim slučajevima. Vlaović napominje kako je veoma nezahvalno pričati koliko će ove dopune imati značaja za pojedince sa područja bivših republika SFRJ koji žele hrvatsko državljanstvo. Pretpostavlja da će doći do ponovnog razmatranja nekih zahteva jer će osobe kojima su ranije odbijeni zahtevi za državljanstvo sada ponovo podnositi zahteve, a zbog toga može doći do zagušenja i usporavanja postupaka. Jovan Vlaović savetuje da se ti zahtevi prave preko ambasada i konzulata Republike Hrvatske.
– Proširen je krug ljudi koji mogu da dobiju državljanstvo, ali nisu obuhvaćene osobe koje su iselile iz Hrvatske. Neki od njih su proveli možda i tri četvrtine života a nemaju pravo na hrvatsko državljanstvo. Mnoge osobe sa ovoga područja su se iselile iz Republike Hrvatske, a nisu imale bivše republičko državljanstvo, odnosno zavičajnost te su uzele državljanstvo drugih republika bivše SFRJ. Tu spadaju uglavnom ljudi koji su otišli iz Hrvatske za vreme rata devedesetih godina prošlog veka, a oni se po zakonu ne smatraju iseljenicima – zaključuje Vlaović koji kaže da te osobe ne zahvataju ove izmene i dopune i da za njih sve ostaje isto kako je bilo i ranije.
Povezani tekstovi
