Beograd, Gradiška, Okučani — Parastosom u crkvi Svetog Marka u Beogradu obeležena 19. godišnjica stradanja Srba u akciji hrvatskih snaga na područje zapadne Slavonije poznatoj kao “Bljesak”
U akciji “Bljesak” je 1. i 2. maja 1995. ubijeno 283 Srba iz zapadne Slavonije, a proterano najmanje 15.000 ljudi.
Parastosu nije prisustvovao niko od zvaničnika Srbije, a predstavnici više udruženja porodica nestalih i poginulih položili su u Tašmajdanskom parku venac na spomen ploču stradalim Srbima.
Predsednik Dokumentacionog centra Veritas Savo Štrbac rekao je novinarima ispred crkve Svetog Marka da su i danas, 19. godina nakon te akcije, na delu dvostruki aršini i da se postavlja pitanje ko odlučuje o tome čije su žrtve više, a čije manje vredne.
“Ispada da srpske žrtve nisu vredne”, kazao je Štrbac govoreći o sudskim postupcima koji su vođeni za ratne zločine nad Srbima u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, kao i na Kosovu.
Prema njegovoj oceni, za te zločine su pred domaćim ali i sudom u Hagu izricane uglavnom oslobađajuće presude, a tamo gde je i bilo osuđujućih, te presude su bile minimalne i “uvreda su za žrtve”.
On je kazao da Srbija mora da utiče da se holivudska slika o Srbima kao “lošim momcima” popravi, ocenjujući da je dobar potez u tom pravcu kontratužba u sporu sa Hrvatskom pred Međunarodnim sudom pravde u Hagu.
“Kakva god bila presuda Međunarodnog suda, postigli smo cilj da iznesemo naše dokaze i činjenice”, istakao je Štrbac, navodeći da su kontratužbom Srbije obuhvaćene akcije “Bljesak”, “Oluja”, “Maslenica”, “Medački džep” i “Miljevački plato”.
U dvodnevnoj operaciji “Bljesak”, koja je počela 1. maja 1995. godine oko pet sati ujutro artiljerijskim napadom na Pakrac, hrvatska vojska preuzela je kontrolu nad zapadnom Slavonijom.
Prema podacima Hrvatskog helsinškog odbora, 1. i 2. maja 1995. godine, u akciji “Blesak” ubijeno je između 83 i 100 srpskih civila.
Više od 160 poznatih grobnih mesta u zapadnoj Slavoniji još nisu ekshumirani, a proces identifikacije poginulih sporo teče.
Poslednja ekshumacija je obavljena decembra prošle godine na Medicinskog fakulteta u Zagrebu, kada su identifikovani posmrtni ostaci 17 Srba ubijenih u “Bljesku” i u prethodnim hrvatskim vojnim akcijama na područje zapadne Slavonije od 1991. do 1995. godine. U tom periodu iz zapadne Slavonije proterano je više desetina hiljada Srba.
U akciji “Bljesak”, koja je trajala 1. i 2. maja 1995. godine, u taj deo zapadne Slavonije, koja je bila u sastavu Republike Srpske Krajine, odnosno sektora Zapad pod zaštitom snaga UN, ušlo je 16.000 pripadnika hrvatskih snaga.
Prema podacima organizacije za ljudska prava “Hjuman rajts voč”, nakon “Bljeska” uhapšeno je 1.500 Srba, a od njih su mnogi tada bili odvedeni u logore u Varaždinu, Slavonskoj Požegi, Novoj Gradiški i Bjelovaru.
Prema podacima Dokumentaciono-informativnog centra “Veritas”, za zločine u “Bljesku” i one početkom devedesetih godina na području zapadne Slavonije, niko od hrvatskih rukovodilaca nije odgovarao.
Protiv komandanta treće gardijske brigade Hrvatske vojske Mladena Kruljca, 2005. godine je podneta krivična prijava, ali optužnica nije podignuta, a on je naknadno unapređen u čin generala.
Dve nevladine organizacije iz Hrvatske – Inicijativa mladih za ljudska prava za Hrvatsku i Srpski demokratski forum podnele su 2012. godine krivičnu prijavu protiv počinilaca ratnih zločina nad zarobljenicima nakon operacije “Bljesak”.
Prijava je podneta protiv nepoznatih počinilaca, odnosno komandira i odgovornih lica u jedinicama policije i vojske koje su u logorima nekoliko gradova, ali pre svega u Varaždinu gde je tretman bio najbrutalniji, maltretirale ratne zarobljenike.
Prema navodima dve NVO, postoje brojne izjave o postupcima nad zarobljenim Srbima, ali i o korektnom postupku pojedinaca. Iako je maltretiranja zarobljenika bilo i u sportskoj dvorani u Bjelovaru, ona nisu bila tako izraženo kao u Varaždinu.
Zbog ratnih zločina u “Bljesku”, Haško tužilaštvo je dugo pripremalo optužnicu protiv tadašnjeg predsednika Hrvatske Franje Tuđmana, koji je, u međuvremenu, umro 1999. godine.
Povodm 19 godina od akcije “Bjesak”, Koordinacija srpskih udruženja porodica nestalih, ubijenih i poginulih lica sa prostora bivše Jugoslavije izdaje zatražilo je od nadležnih organa Hrvatske “procesuiranje zločina nad nevinim srpskim civilima”. Ističe i da ” slavljenje akcije Bljesak od strane zvanične Hrvatske, bez osude zločina i bez procesuiranja počinjenih zločinaca, nije put ka suočavanju s prošlošću i uspostavljanju normalnih odnosa između hrvatskog i srpskog naroda, koji je potreban i jednima i drugima”.
To udruženje u saopštenju ističe i da “porodice nestalih izražavaju nezadovoljstvo sporim ekshumacijama identifikacijama srpskih žrtava u Hrvatskoj”.
U zapadnu Slavoniju se, 18 godina posle “Bljeska”, vratilo tek oko 1.500 Srba, uglavnom starije osobe. Tu je veliki broj kuća i ostala imovina proteranih data izbeglim Hrvatima iz Bosne i Hercegovine.
Samo dva meseca posle “Bljeska”, početkom avgusta 1995, Hrvatska je sprovela vojno-policijsku akcija “Oluja”, u dva sektora pod zaštitom UN, a prema podacima “Veritasa”, ubijeno i nestalo 1.922 Srba iz nekadašnje Republike Srpske Krajine. Od tog broja 1.192 bili su civili.
Povezani tekstovi
