1991.
* U Pakracu i okolini noć je protekla u znaku eksplozija i diverzija.
* Grupa pripadnika hrvatske Specijelna jedinice policije “Poskoci” upućena je na brdo Štrkovača na putu Benkovac-Polača sa zadatkom zaposjedanja brda. Dolaskom neposredno pred vrh pripadnici jedinica MIlicije SAO Krajine na njih su otvorili rafalnu paljbu iz vatrenog naoružanja. U otvorenom sukobu smrtno je stradao pripadnik “Poskoka” Franko Lisica (1968).
* U jutarnjim časovima 1. maja 1991, četiri hrvatska policajca ušla su u Borovo Selo u pokušaju da promene zastavu SFRJ koja se vijorila na prostorijama mesne zajednice sa novom hrvatskom zastavom sa šahovnicom. To je isprovociralo Srbe tako da su zapucali na policajce, dvojica su ranjena i zarobljena. Sledećeg dana oko podneva pripadnici Specijalne policije PU Vinkovci krenuli su osloboditi kolege. Kako su u selo ušli naouružani to je isprovociralo daljnji sukob. Epilog događaja je dvanaest mrtvih pripadnika Posebne jedinice policije iz Vinkovaca.
“Zadarska kristalna noć” je naziv za događaj od 2. maja 1991, kada je “samoorganizovana grupa građana”, u rušilačkom pohodu, nepogrešivo demolirala i opljačkala poslovne objekte čiji su vlasnici bili Srbi (54) ili firme sa područja Srbije (19). Istoga dana u prigradskom naselju Bibinje opljačkane su, a potom i zapaljene privatne kuće (32), čiji su vlasnici takođe Srbi.
Kao povod za Zadarsku kristalnu noć hrvatski šovinisti, vođeni nacionalističkom strankom HDZ, iskoristili su ubistvo Franka Lisice (23) iz Bibinja, pripadnika specijalne policijske jedinice “Poskoci”, koje se desilo ujutro istoga dana na brdu Šiljkovača u blizini mesta Polača kod Benkovca.
Nakon ovog rušilačkog pohoda, mnogi Srbi iz Zadra i okoline više se nisu osjećali sigurnim i odlučuju se na iseljavanje, ostavljajući svu svoju imovinu. Te 1991. u gradu Zadru je živjelo 10.956 (14,35 odsto) Srba, a po popisu iz 2021. svega 1.317 (1,94%).
Zanimljivo je da za ovaj rušilački pohod i pljačkanje niko još nije odgovarao, i da hrvatsko Tužilaštvo nije podiglo nijednu optužnicu, iako se sve odigralo po danu, pa su hiljade ljudi mogli da vide šta se dešava. Godine 1992. je Okružni sud u Zadru čitav predmet o krivičnom delu uništenja i otuđenja tuđe imovine u Zadru 2. maja 1991. prosledio na Županijski sud u Splitu, a odatle je opet sve prosleđeno Vojnom Tužilaštvu Hrvatske u Zagreb, gde je 2002. godine slučaj zatvoren.
1992.
* Predsjednik Skupštine RSK Mile Paspalj povodom proglašenja SRJ izjavio je u Vrginmostu: “Konstituisanjem nove Jugoslavije nismo dobili, a nismo ništa ni izgubili, kako to neki neupućeni govore. Imamo i dalje otvorena vrata u svijet, preko SRJ i mogućnost da tražimo i ostvarimo svoja prava pred međunarodnom javnošću”.
* Po hrvatskim izvorima iznad Slavonskog broda srušeno je 6 “MIG-21” i oštetili jedan “MIG-29” aviona JNA. Pilot Slobodan Medić (1958) viđen je kako se katapultirao iz svoga aviona, nakon čega je zarobljen. Ime mu se kasnije pojavilo na spisku za razmjenu u Nemetinu. Međutim na razmjene tada nije došao, a njegovo tijelo do danas nije pronađeno.
* U borbama za Donje Kolibe (BiH) poginuli su: Marinković Dejan (1972), Uzelac Rade (1972), Dulić Dragan (1973), Ilić Dejan (1973), Jakšić Slobodan (1973), Bjelobrk Bratislav (1973) i Bjelobrak Dušan (1939).
1995.
* U nastavku oružanog napada na Zapadnu Slavoniju snage hrvatske vojske su poslije žestoke aetiljerijske pripreme, tenkovima ušle i zauzele Okučane i opkolile Pakrac, u kome je u okruženju ostalo 6.000 ljudi (civila i boraca) srpske nacionalnosti. Iz vazduha je bombardovan most na Savi između Nove i Bosanske Gradiške.
* Avion kojim je upravljao pilot Rudolf Perišin prešao je dublje u teritoriju RSK, nad Bosanskom Gradiškom je ispustio 4 kasaetne bombe. Bomba je na spavanju ubila brata i sestru Gojić, Dajanu (1989) i Nemanju (1984), stradao je i Stevo Ranilović a više osoba je ranjeno. Odmah po izbacivanju smrtonosnog terata vazdušna odbrana VRS oborila je avion koji je pao zajedno sa tijelom pilota u rijeku Savu.
* U selu Paklenica u blizini Okučana ubijeno je 20 vojnika i žitelja: Božičić Vukašin (1935), Čuković Vesna (1977), Dragić Milena (1935), Kovačević Vlado (1947), Kovačević Verica (1927), Kovačević Pantelija (1918), Mijatović Gostimir (1970), Milinović Boško (1940), Nikolić Stanimir (1966), Nogić Nedeljko (1946), Pavković Mile (1946), Pavković Ranko (1950), Pavlović Draginja (1937), Pribičević Jovo (1959), Rauš Aleksija (1951), Savić Nikola (1951), Španović Đorđe (1955), Teodorčević Mihajlo (1937), Vukotić Desanka (1925) i Vukotić Petar (1919).
* U akciji “Bljesak” oko 1.450 pripadnika Srpske vojske Krajine (SVK) je zarobljeno, većina na prevaru uz pomoć zaštitnih snaga UN-a, od kojih su mnogi prošli teška psihička i fizička maltretiranja u Bjelovaru i Varaždinu. Hrvatski sudovi su osudili velik broj zarobljenih Srba na dugogodišnje kazne zatvora za svakovrsne ratne zločine, koje su izdržavali u zloglasnom zatvoru Lepoglava, a nekoliko desetina zarobljenika prošlo je višegodišnje specijalne torture zloglasne Lore u Splitu.Civili koji nisu mogli ili nisu željeli napustiti svoja ognjišta, smješteni su u logore za civile, a za to vrijeme pravoslavni hramovi i srpska imanja su opljačkana, opustošena i uništena. Uskoro su i ovi civili, uz pomoć zaštitnih snaga UN i humanitarnih organizacija, preveženi u Srpsku i Srbiju, od kojih se do sada vratilo tek oko hiljadu i po ljudi, uglavnom starije dobi, dok su se ostali rasuli po cijelom svijetu.
* Kao odgovor na napad na Zapadnu Slavoniju i na masovno protijerivanje stanovništva, Vojska Republike Srpske Krajine (SVK), pod komandom predsednika RSK Milana Martića u nekoliko navrata izvela višestruke raketne napade sa područja Korduna na vojne ciljeve u Zagrebu. Raketiranje je izvršeno iz višecjevnih lansera nevođenih raketa tipa M-87 Orkan, a korišteni su i projektili kalibra 262 mm. Navođene rakete „Orkan” bile su dosta neprecizne i neki ciljevi su promašeni i za oko jedan kilometar, te su osim vojnih meta pogađale i civilne objekte u gradu. Oko 10.30 sati pogođen je sam centar Zagreba. U 6 eksplozija poginulo je 5 osoba, a 121 je ranjena. Drugog dana, bombardovanje je nastavljeno oko 12 časova. Tada je pogođena Klinika za dečje bolesti u Klaićevoj ulici, kao i Hrvatsko narodno pozorište.Tog dana ranjene su 53 osobe, najviše u Hrvatskom narodnom pozorištu, a poginuo je i jedan policajac koji je radio na deaktiviranju bombe u dvorištu bolnice.Za bombardovanje Zagreba u Haškom tribunalu je vođen proces, kojim je tadašnji predsednik Republike, Milan Martić, osuđen na rekordnih 35 godina. Sa druge strane, za zločine u Zapadnoj Slavoniji, (protijerivanje cjelokupnog stanovništva i ubistvo 283 osobe) a koji su bili povod ovog raketiranja, niko nije odgovarao.
* Premijer RSK Borislav Mikelić u Kninu je izjavio da pregovori u bazi UNPROFOR-a u Zagrebu, kojim je posredovao specijalni izaslanik UN Jasuši Akaši, nisu uspjeli jer je hrvatska strana odbila da potpiše ponuđeni dokument.
* Iz kabineta predsjednika Hrvatske, Franje Tuđmana, izdato je saopštenje, u kome je rečeno da je “akcija hrvatske policije sa ciljem da se ponovo otvore autoput i željeznička pruga na okupiranim hrvatskim teritorijama u Zapadnoj Slavoniji završena”, da su “srpske snage prestale sa organizovanim otporom u Okučanima i tamo je ponovo uspostavljena hrvatska vlast”, a da se “građanima srpske nacionalnosti garantuju građanska prava, a naoružanim, izuzev ratnim zločincima, amnestija”.
* SB UN usvojio Predsjedničko saopštenje u kome “zahtijeva od RH da odmah obustavi vojnu ofanzivu koju su pokrenule njene snage u predjelu Zapadne Slavonije” i poziva zaraćene strane da hitno obustave vatru.
* SAD su povodom događaja u Zapadnoj Slavoniji pozvale hrvatsku i srpsku stranu da se povuku na položaje od pre početka sukoba. Predstavnik Stejt deprtmenta Nikolas Berns je oštro osudio srpsku stranu zbog “nasumičnog bobardovanja civila u Zagrebu”.
* Potparol UN Suzan Manuel je izjavila da su predhodnog dana hrvatski borbeni avioni na potezu između Okučana i Stare Gradiške gađali kolonu izbjeglica.
Veritas.info
Povezani tekstovi
