RT Balkan, 23.01.22023, Umesto naše sveće voštanice: “Maslenica” 1993. godine – sinonim srpskog stradanja i sloge

Direktor informaciono – dokumentacionog centra “Veritas” za RT Balkan objašnjava šta je dolazak UNPROFOR-a doneo i koliko je “zaštitio” Srbe u Republici Srpskoj Krajini

Hrvatske oružane snage su 22. januara 1993. godine, pod kodnim imenom “Maslenica”, izvršile agresiju na južne delove Republike Srpske Krajine, nastala u okviru “Vensovog plana”, kojim je godinu dana ranije RSK stavljena pod zaštitu mirovnih snaga UNPROFOR-a.

“Maslenica” je bila treća po redu agresija Hrvatske na zaštićeno područje UN-a, u čije članstvo je dve godine ranije primljena.

Januar, 1993. godine.

“Duž čitave linije južnog dela krajinskog fronta, od Zemunika do Maslenice, već četiri dana traje hrvatska ofanziva. Vodi se, do sada na ovim prostorima, nezapamćeni artiljerijski rat. Neprekidno se tuku položaji krajiških boraca. Snažno i odlučno bore se krajišnici protiv 30.000 domobrana Nezavisne Države Hrvatske. Brani se svaka stopa i svaki metar krajiške zemlje”, zabeleženo je u dnevniku sa fronta, a objavljeno u srpskim medijima.

Nakon ovog izveštaja krajem januara 1993. godine, sa svih strana pojurili su srpski dobrovoljci kako bi pomogli svom narodu da krajnji ishod ne bi bio onakav o kakvom će kasnije pričati srpska istorija.

I to, uglavnom, samo srpska. Za istorijske udžbenike koji se štampaju mimo granica Srbije, uvek je krivica na ovoj, našoj strani. Narod koji je naučio da živi sa nepravdom, još uvek nastoji da se čuje i njegova strana priče.

Savo Štrbac: 10.000 krenulo u zbeg

“Danas smo obeležili 30-ogodišnjicu početka hrvatske agresije na južne delove Republike Srpske Krajine, a to je upravo moj rodni kraj”, počinje svoju priču za RT Balkan Savo Štrbac, direktor Dokumentaciono-informativnog centra “Veritas”, koji tri decenije svedoči o hrabrosti, ali i stradanju Srba u RSK.

“U Ravnim Kotarima nalazi se i moje selo. Selo odakle potičem. Sećam se svega toga jer sam bio tamo, rukovodio i organizovao evakuacije i prihvat izbeglica, potragu za nestalima, poginulima, razmene mrtvih, živih… Zbog svega toga sam na današnji dan pun emocija…”

Savo Štrbac na početku ističe da su pre tri decenije u njegovoj rodnoj grudi od neprijateljske ruke stradali i njegovi prijatelji, poznanici, komšije.

“Prema Veritasovim podacima, u akciji “Maslenica”, broj poginulih i nestalih je 346. Zabeleženo je stradanje 55 civila, koji su u proseku bili stari oko 60 i više godina. Među njima su 34 ženske osobe i troje dece od 12 godina. Oko 10.000 ljudi pošlo je da spasi živote u egzodusa Ravnih Kotara…”, priča naš sagovornik.

Smrt od tuge

On podseća da je nakon ove operacije, među ljudima koji su otišli sa svojih ognjišta, sudbina počela da seje smrt.

“Stariji ljudi od 65 godina koji su bili primorani da napuste svoje kuće, umrli su od tuge. Znate, kada starca strpate u kola, zapregu ili traktor i odvezete ga iz njegovog doma 20, 50 ili sto kilometara, on je kao staro stablo. Teško se prima u novoj sredini. Ljudi su umirali od raznih nemoći. Broj od 165 osoba, koje je “Veritas” zabeležio, je cifra ljudi koji su preminuli, ne direktnom ratnom posledicom, njih nije ubio neprijatelj puškom ili granatom. Oni su umrli od tuge”, objašnjava Štrbac.

Navodi da je na “Veritasovom” spisku više od 500 žrtava ove akcije, koja nije trajala dan, nedelju ili mesec dana. Trajala je čitavih godinu dana.

“Imao sam priliku da sa UNPROFOR-om obiđem ta sela, prvi put kada se moglo. Video sam da tamo više nema Srba, ostala su samo njihova imanja, koja su bila potpuno devastirana. Uništeni su dvori čuvenog Janković Stojana, krajiškog junaka. U Smokoviću je porušena crkva Svetog Geogrija iz 1564. godine”, priseća se naš sagovornik.

Hrvatski vojnici ležali u srpskim grobovima

Štrbac, vraćujući svoja bolna sećanja, objašnjava da nije toliko teško podneo što je zvonik crkve pao pogođen granatom sa hrvatskih položaja. Već da je, kako za naš portal govori, mnogo strašnije od skrnavljenja i uništavanja pravoslavnih crkava zapravo priča, jedna od mnogih, koja je svedočila o svim ustaškim zverstvima.

“Te slike imam u glavi i dan danas, iz zidanih grobnica kakve se prave u Dalmaciji, su vadili sanduke u kojima su počivali Srbi, a unutra su se uselili neprijatelji, hrvatski vojnici. Umesto mrtvačkih sanduka u grobnicama, videli smo ležajeve i prazne konzerve”, priseća se Savo Štrbac.

Dobrovoljci samo navirali

On podseća da je najveći utisak, nešto što će ga, kako kaže, pratiti čitavog života, boravak u kriznom štabu Opštine Benkovac. Bio je zadužen za razmenu živih i ubijenih i prijem dobrovoljaca. Svakog dana, kako kaže, mesecima su  pristizali dobrovoljci.

“Iz Srbije, iz BiH, cele jedinice, Šešeljevi, Arkanovi, Vukovi za Vučijaka… Mnogo je bilo pojedinaca. Toliko ih je dolazilo da brani Srbe, da ih u Benkovcu, središtu Ravnih Kotara nismo mogli sve da primimo, zbrinemo ali ni naoružamo. Svi su dolazili da pomognu. Zabeležili smo 65 dobrovoljaca iz Republike Srpske i Srbije koji su poginuli braneći nas upravo na Ravnim Kotarima.

Ističe da se JNA povukla u maju 1992. godine, a da je u tim krajevima ostala Vojska Srpske Krajine, koja je bila hendikepirana i nije mogla da se brani jer je oružje stavljeno pod zaštitu UNPROFOR-a, koji je došao godinu dana ranije i stavio Srbe pod svoju “zaštitu”.

“A svi smo videli kako su nas branili. Tragedija Srba u RSK poklapa se sa dolaskom UNPROFOR-a u naše krajeve”, ukazuje Štrbac.

“Stradao od ustaškog metka a hvale se njegovim sportskim rekordom”

“Ispričaću vam slučaj našeg čuvenog sportiste Novice Čanovića koji je rođen 1961. godine, osamdesetih godine bio je višestruki prvak u tadašnjoj SFRJ u skoku uvis, sa rezultatom od 2.28 metara. On je došao sa grupom sportista 1993. godine, u Ravnim Kotarima se pojavio sredinom godine. Novica je rekorder, šampion, a 14. januara, na pravoslavnu Novu godinu u selu Kašiću, ranjen je snajperom dok je dvogledom posmatrao neprijateljske položaje. Metak ga je pogodio u oko, odvežen je helihopterom u Knin, iz Knina u Beograd, a 23. januara je preminuo”, seća se naš sagovornik.

Prema njegovim rečima, apsurd je što se njegovo ime i danas na zvaničnom sajtu Atletskog saveza Hrvatske drži rekord u skoku u vis, a od njihovog metka je poginuo. Prisvojili su ga iako su ga ubili.”

Hrvati slave veličnstvenu akciju, a Srbi stradale

Štrbac se priseća i strašnih događaja, dok Hrvati slave, kako kažu “veličanstvenu akciju” za koju niko nije odgovarao, Srbi se sećaju stradalih. Sećaju se ubijene dece za čiji kratak život niko nije odgovarao.

“Spomenuću porodicu Gagić. Milenka i njegovu ćerku Milenu koja je imala sedam godina i sin Milan od pet godina. Stradali su u septembru 1993. godine, izbegli iz Zadra, a granata ih je zatekla iz hrvatskih topova i ubila ih. Teško je ranila njihovu majku, ali je ona preživela. Jedina u toj porodici”, kazuje naš sagovornik.

Štrbac podseća i na ubistvo Nevenke Crnobrnje koja je imala 30 godina i stradanje njene ćerke Snežane od 12 godina.

“Njima i Čanoviću ovo sećanje posvećujem”, zaključio je Štrbac, ne ostavljajući prostor da se napravi pauza između dubokih uzdisaja na koje tera razgovor sa svedokom srpskih stradanja u Republici Srpskoj Krajini.