Posle niza presuda hrvatskih sudova kojima su u pravilu odbijani tužbeni zahtevi za naknadu štete porodicama ubijenih Srba u “Oluji”, ove godine pojavile su se dvije drugačije.
Prvi slučaj: žrtva Janko Ćakić (1937), selo Đevrske, opština Knin. Za njegovo ubistvo Županijski sud u Zadru, još u martu 1996, proglasio je krivim hrvatskog vojnika Zvonimira Lasana zv. Zorobabel i osudio ga na kaznu zatvora u trajanju od 6 godina. Ubica je 20. avgusta 1995. iz vatrenog oružja ubio Janka u njegovoj kući, a zatim ga zapalio zajedno sa kućom. Posmrtni ostaci su bili pokopani na zadarskom groblju, odakle su ekshumirani u decembru 2014. godine, identifikovani u aprilu 2015, a dvadesetak dana kasnije i sahranjeni u njegovom rodnom mestu. Presuda je postala pravosnažna 28. avgusta 1996. Jankova porodica, supruga i tri ćerke, nisu znale ni za presudu ni za mesto ukopa njegovih zemnih ostataka, sve dok ih o tome 2014. nije obavestio bivši pripadnik JNA, a potom i HV, Ivica Bačić.
Jankova porodica je još 2005. podnijela zahtjev Državnom odvjetništvu Hrvatske za mirno rešenje spora za naknadu štete, koji je odbijen zbog zastarelosti potraživanja i, ne znajući za krivičnu presudu, u uverenju da nemaju šanse za uspjeh u parnici, na tome su i stali.
Međutim, početkom januara 2015. porodica ponovo podnosi zahtev Opštinskom državnom odvjetništvu Šibenik za mirno rešenje spora. Zahtev je odbijen i porodica 10. aprila te godine podnosi i tužbu Opštnskom sudu u Šibeniku. Presudama prvostepenog suda iz aprila prošle godine i drugostepenog iz marta ove godine, Jankovoj supruzi i trima kćerima dosuđena je materijalna i nematerijlna šteta koja, sa kamatama i sudskim troškovima, iznosi 900.000 kuna (oko 120.000 evra).
Osnov za dosuđenu naknadu je već pomenuta krivična presuda Županijskog suda u Zadru, kojom je utvrđeno da je Janka lišio života pripadnik HV-a nakon što je akcija bila okončana, a odgovornost države se temelji na Zakonu o odgovornosti RH za štetu uzrokovanu od pripadnika hrvatskih oružanih i redarstvenih snaga (ZORH) iz 2003.
Sudovi nisu prihvatili prigovor tužene države o zastarelosti potraživanja uz objašnjenje da zahtev za naknadu štete uzrokovane krivičnim delom prema odgovornoj osobi zastareva kad istekne vreme određeno za zastaru krivičnog gonjenja. Prema tada važećm krivičnom zakonu, rok zastarevanja krivičnog gonjenja za kriv. delo ubistva iznosio je 15 godina. Tako je krivični postupak protiv hrvatskog vojnika prekinuo i zastarevanje zahteva za naknadu štete, a zastara je iznova počela teći od pravosnažnosti krivične presude.
Drugi slučaj: Sava Milivojević (1948), rođen u Polači, živio u Kovačiću, u opštini Knin. Ubijen je nakon zarobljavanja 5. avgusta 1995. u Kovačiću kod ribnjaka. Ubio ga je nepoznati hrvatski vojnik. Njegovo telo je ekshumirano 2001. sa Kninskog groblja, identifikovan je DNK metodom 8. novembra 2005, a sahranjen mjesec dana kasnije u rodnom selu.
Savina supruga i troje dece podneli su tužbu za naknadu štete u martu 2007. Tek u trećem krugu suđenja, koji je okončan u januaru ove godine, usvojen je tužbeni zahtev, te im je na ime nematerijalne štete i sudskih troškova dosuđen iznos od preko milion kuna (oko 150.000 evra). Sud je istovremeno odbio prigovor tužene države o pitanju zastare, zauzevši stav da je rok zastare počeo teći od dana službene prijave činjenice smrti matičnom uredu, koji u ovom slučaju koincidira sa danom identifikacije, kao dana sigurnog saznanja tužitelja za činjenicu smrti njihova oca i supruga. Sud je odbio i prigovor ratne štete jer je Sava bio zarobljen i bez oružja, a tada na mjestu ubistva nije bilo ni borbenih dejstava.
Kakve su poruke ovih presuda?
Prvi slučaj teško da se može primjeniti na još neki, jer sticajem raznih okolnosti, zahtev za naknadu štete nije otišao u zastaru, koji je u ovom slučaju, zbog krivične presude, iznosio 15 godina.
Drugi slučaj je moguće primeniti i kod onih porodica koje još nisi pronašli/identifikovali posmrtne ostatke ubijenih rođaka ili jesu, ali im još nisu prošli rokovi zastare od tri (subjektivni rok), odnosno pet godina (objektivni rok) od dana službene prijave činjenice smrti matičnom uredu.
Od 7.299, po Veritasu, do sada registrovanih srpskih žrtava na području RH i RSK u ratu devedesetih, među nestalima se još uvek vode 1.803 osobe. “Oluja” je odnela 1.859 života, od čega se još 795 vode kao nestale.
Savo Štrbac
POLITIKA, 05.08.2017.
(štampano izdanje)