Hrvatske oružane snage su 22. januara 1993, izvršile agresiju, pod kodnim nazivom “Maslenica”, na južne delove Republike Srpske Krajine (RSK). U narednih nekoliko dana uspele su da zauzmu nekoliko desetina kvadratnih kilometara na Ravnim Kotarima, uključujući i aerodrom Zemunik i nekoliko visova na Velebitu, i da preuzmu kontrolu nad branom i hidroelektranom Peruća.
U ovoj agresiji je, prema Veritasovoj evidenciji, poginulo i nestalo 348 Srba, među kojima i 65 dobrovoljaca sa prostora Srbije i BiH, koji su došli na Ravne Kotare da zajedno sa domicilnim Srbima brane njihova vekovna ognjišta.
Jedan od dobrovoljaca koji je branio Ravne Kotare bio je i Novica Čanović, poznati jugoslovenski atletičar, kojem i poklanjam ovu priču.
Na fejsbuku Atletskog Saveza Jugoslavije piše: “Novica ČANOVIĆ (1961-1993) bavio se atletikom u periodu od 1977. do 1990. Obarao je rekord Jugoslavije u skoku u vis 4 puta, a prvak Jugoslavije je bio čak 6 puta. Za atletsku reprezentaciju nastupao je 30 puta i 5 puta kao junior. Učesnik je Olimpijskih igara 1984. (2,15) i Evropskog prvenstva 1982 (2,18). Na Univerzijadi učestvovao je dva puta: 1983 (2,10) i 1985. god. (2,20). Učesnik je Evropskog prvenstva u dvorani 1983 (2,20) i 1986 (2,20). Trener mu je bio Miljenko Rak”, uz dodatak da je u skoku u vis 1985. i 1996. preskočio 2,28 što je njegov lični rekord, a isti rekord je postigao i u skoku u vis u dvorani 1996, dok je u te dvije godine postigao lične rekorde i u trci sa preponama na 110 m (15,7), u skoku u dalj (6,91) i u troskoku (14,50).
Na internetskoj stranici Hrvatskog atletskog saveza u rubrici “državni rekordi na otvorenom” piše da rekord u skoku u vis od 2,28 drži Novica Čanović, postignut 6. jula 1985. u Splitu, a u rubrici “državni rekordi u dvorani” da drži isti atletičar sa istim rezultatom, postignut 25. februara 1986. u Solunu.
U vikipediji.sr, pored već navedenih sportskih rezultata, piše da je Čanović starinom iz sela Bršno kod Nikšića, gdje mu se rodio otac Milisav, koji se kasnije preselio u Makedoniju, gdje je Novica i rođen 1961. u Kumanovu; da je bivši jugoslovenski atletičar i specijalista za skok uvis, da je bio član AK Slavonija iz Osijeka; da je bio prvak Jugoslavije u skoku u vis na otvorenom 1982, 1983, 1984, 1986. i 1987, a 1987. i u dvorani; pred kraj 1990, u dvadestosmoj godini života, da se povukao iz atletike; posle sportske karijere da je pristupio Srpskoj vojsci Krajine u cilju zaštite srpskog naroda Krajine; da je 3. juna 1993. teško ranjen na liniji kninskog fronta od hrvatskih snaga i preminuo istog dana u Republičkom kliničkom centru „Sveti Sava” u Kninu te da je sahranjen u rodnom selu svog oca.
Izneseni podaci o mestima i vremenima ranjavanja i smrti ovog vrsnog atletičara iz vremena SFRJ, ne slažu se sa “Veritasovim” podacima, što je i privuklo pažnju mojih saradnika ovih dana kada obilježavamo početak hrvatske agresije na Ravne Kotare.
Naime, prema “Veritasovim” podacima, Čanović je ranjen 14. januara 1994, u zaseoku Pozderi, koji pripada ravnokotarskom selu Kašić, dok je preminuo je 23. januara iste godine na Urgentnom centru u Beogradu, koji su preuzeti sa službenog spiska poginulih boraca JNA, SVK, TO i dobrovoljaca, vođenom pri GŠ SVK.
Na nekim drugim popisima žrtava, kao mesto Čanovićeva ranjavanja i smrti navodi se i Velika Glava u zaleđu Šibenika, a na nekima se kao mesto smrti navodi i bolnica u Banja Luci.
U traganju za tačnim podacima, pozovem u pomoć Zorana Lakića, ratnog komandanta ŠTO Benkovac, koji ima “slonovsko pamćenje”, od kojeg sam i čuo ove detalje:
Još mu je uvek sveže pamćenje na ovog legendarnog atletičara “visokog i mršavog momka, finog izgleda i ponašanja”, sa kojim je i sam bio u kontaktu više puta. Čanović je na Ravne Kotare došao polovinom 1993. sa još nekoliko sportaša i svo vreme je bio na položaju u Pozderima, što je zapravo bila prva linija fronta prema Hrvatima. Pre dolaska u Pozdere već je bio na sjevernodalmatinskom ratištu, najverovatnije u šibenskom zaleđu, odakle je i došao na ravnokotarsko ratište. Čanović je za božićne praznike 1994. dobio nekoliko dana odsustva koje je želio provesti sa porodicom i prijateljima u Beogradu. Po povratku se javio u komandu, koja se nalazila na Debelom Brdu u Biljanima Gornjim, odakle su ga kolima prebacili do blizu položaja njegove jedinice. Čim je došao do položaja, popeo se na osmatračnicu i uzeo dvogled sa namerom da “baci pogled” na neprijateljske položaje i istog momenta dobio je metak u oko iz snajpera. Pošto je povreda bila izuzetno teška, helikopterom su ga prebacili do Knina. Za desetak dana dobili su vest da je podlegao povredama, ali se ne seća u kojoj je bolnici preminuo.
Na osnovu Zoranove priče, zaključili smo da su tačni podaci koji su navedeni na pomenutom spisku GŠ SVK, koje je “Veritas” već ranije preuzeo. Podaci koji se navode u drugim izvorima (o pogibiji 3. juna 1993. i na Velikoj Glavi) koincidiraju sa njegovim prelaskom sa šibenskog na benkovačko ratište.
Tragajući za Čanovićevim biografskim podacima naiđoh i na tekst hrvatskog novinara, Igora Suljagića, pod naslovom “2,28 – priča o našem najbizarnijem rekordu. Čak ni Ginis nema takav”, objavljenom na internetu 30. marta 2021, u kojem autor priča da se seća “vesti u sportskom pregledu, pa i TV snimke skoka s kojim je Novica Čanović iz osječkog atletskog kluba tamo negdje 1985. u Splitu preskočio velikih 2,28, što je bio novi rekord Hrvatske, i što je još i danas hrvatski rekord u skoku u vis za muškarce. Suljagić piše i da je Novica Čanović, koji je najveće sportske uspehe ostvario u Hrvatskoj, poginuo “na ratnoj fronti ali na onoj drugoj strani, kao vojnik tzv. RSK u Kninu 1993”, uz komentar da je “teško naći igde u svetu atletičara koji je i danas rekorder države protiv koje se borio i poginuo s puškom… Prema tome kada neki od budućih hrvatskih visaša preskoči više od 2,28 znat ćete da je pao i zadnji rekord iz bivše pobunjeničke krajine koji još uvek stoji u hrvatskim statistikama… Pouka koju sam izvukao iz ove priče na glavni problem svake emigracije/dijaspore: u redu je otići ako nisi zadovoljan i nije ovo tvoj dom, svi smo to činili u životu, ali nemoj mrzeti ovu zemlju.”
Možda je i tačna konstatacija pomenutog hrvatskog novinara da je “teško naći igde u svetu atletičara koji je i danas rekorder države protiv koje se borio i poginuo s puškom”. Ali ne verujem da je Čanović mrzeo zemlju za koju se borio na sportskim takmičenjima. On je zamrzeo vlast u toj zemlji koja je, na krilima ustaške ideologije, pokliča i znamenja, pod kojim su u Drugom svetskom ratu stradali mnogi Srbi, Jevreji i Romi samo zbog svoje nacionalne ili etničke pripadnosti, i borio se na bojnom polju da se to ne ponovi. To se može zaključiti i iz komentara koje su na sajtu ASJ, ispod teksta sa Čanovićevim sportskim rezultatima, ostavili mnogi jugoslovenski sportaši njegovi savremenici, od kojih citiram nekoliko: Edi Ninčević, Hrvat: “Volio sam tog čovika, neka me svaki put ostavia bez medalje na važnim natjecanjima, za jedan pokušaj”; Zlatan Saračević, Bošnjak: “Noca, moj dragi klupski prijatelju, cimeru, rado te se sjećam, počivaj u miru”; Tamara Malešev, Srpkinja: “Počivaj u miru, šampione”. A ja dodajem: “Šampioni ne umiru”.
