Nakon šest godina i dva kruga suđenja, Mirko Graorac je pravosnažno osuđen na 15 godina zatvora zbog krivičnih dela ratnog zločina nad bošnjačkim civilima i nad hrvatskim ratnim zarobljenicima.
Od kada je TV Al džazira nedavno emitovala dokumentarac „Teret Mirka Graorca”, autora Splićanina Branimira Zekića, slučaj njegovog glavnog junaka je ponovo došao u žižu javnosti u celom regionu.
Ko je Mirko Graorac?
Iz rodnih Bajinaca kod Srpca sa 22 godine dolazi u Split, gde kao saobraćajni policajac radi sve do kraja 1990, kada je, zbog „pogrešnih krvnih zrnaca”, penzionisan sa svega 48 godina. U toku 1992, pre nego se zaratilo u BiH, odlazi u rodno selo da neguje bolesne roditelje. U godinu dana sahranio je i oca i majku. U želji da se vrati kod porodice u Split isprečio mu se rat. Nakon mnogih peripetija, tek 1994, zaobilaznim putem preko Mađarske, uspeva da se pridruži supruzi, sinu i kćeri. Godinu dana nije imao većih problema. A onda su jedne večeri u aprilu 1995. došli po njega ljudi u uniformama i odveli ga na „suočavanje” sa čovekom koji je kao hrvatski vojnik bio u zarobljeništvu u logoru na Manjači, kojeg su držali Srbi iz Republike Srpske. Zvao se Vlado Ugrin i tvrdio je da je Mirko bio komandir vanjske straže u tom logoru. Mirko je tvrdio da nikada u životu nije bio na Manjači i da uopšte nije bio na bilo koji način angažovan u srpskoj vojsci za vreme boravka u rodnom selu. Hrvatski organi gonjenja verovali su svom oficiru i visokorangiranom policijskom službeniku koji je svoju uverljivost potkrepio i fizičkim napadom na Mirka u policijskoj stanici tako što mu je izbio zube i naterao ga da ih proguta i da poliže sopstvenu krv sa njegovih cipela. Ugrinovu priču je potvrdio i drugi hrvatski oficir Žarko Tole. Nakon šest godina i dva kruga suđenja, Mirko je pravosnažno osuđen na 15 godina zatvora zbog krivičnih dela ratnog zločina nad bošnjačkim civilima i nad hrvatskim ratnim zarobljenicima.
Mirko je sve vreme tvrdio da je nevin i da su mu namestili „igru” pošto nije hteo da špijunira svoje bivše kolege srpske nacionalnosti koji su ostali u Splitu. U toku suđenja više puta se obraćao i tužiocu haškog tribunala moleći ga da oni preuzmu njegov slučaj. U odgovoru iz septembra 2000. obaveštavaju ga da ne mogu preuzeti njegov slučaj jer ga oni nisu ni istraživali i da nisu u poziciji da intervenišu u sudski proces u Hrvatskoj, završavajući ga rečima: „Uostalom, verujem da promene u Hrvatskoj, uključujući sudstvo i pravni sistem, idu u pozitivnom pravcu, i ako je istina ono što vi govorite o svojoj nevinosti, nema potrebe da se gubi nada za pravosuđem”. Ovaj dopis je potpisao Anton Nikiforov, posebni savetnik tužioca, koji je kao dete ruskog diplomate živeo u Beogradu, i sa kojim sam se više puta sastao i koji je u pravičnost hrvatskog pravosuđa verovao manje od mene.
U traganju za pravdom, Mirko je imao punu podršku supruge Marije, inače Hrvatice, koja je neumorno slala pisma i poruke na sve strane tražeći pravedno suđenje za svog nevino osuđenog supruga. Mirko je imao podršku i brata Branka, koji živi u Zemunu, i koji je lično pisao tadašnjem hrvatskom predsedniku Stjepanu Mesiću moleći ga za pomoć u oslobađanju brata od neosnovane optužbe. U oktobru 2000. stigao mu je i odgovor iz Mesićevog kabineta, u kojem ga obaveštavaju da mu ne mogu pomoći jer se ne smeju mešati u sudski postupak, koji završava rečima: „Tvrdnje iz vaše predstavke stoga treba dokazivati u postupku pred nadležnim sudom.”
Izgubivši svaku nadu u fer i pošteno suđenje pred hrvatskim sudovima, Mirko je iz zatvora u Lepoglavi zatražio i dobio transfer u Republiku Srpsku, koji je realizovan u aprilu 2003. Iste godine u septembru umire mu i žena „sagorevši” u borbi za pravednim suđenjem njenom suprugu. Krajem te godine pravosuđe Republike Srpske Mirka pušta na uslovnu slobodu.
Mirko ne želi slobodu pod teretom osuđenog ratnog zločinca. Koliko zbog sebe, još više zbog svoje dece, koja su pod teretom očevog nedokazanog greha davno napustila Hrvatsku. Zato je nastavio borbu pred „nezavisnim” hrvatskim pravosuđem u čemu mu pomažu i neke hrvatske nevladine organizacije, sa Zoranom Pusićem na čelu, koje neumorno tragaju za novim dokazima u korist Mirkove nevinosti. Tako su prikupili i iskaze Bošnjaka koji su takođe bili u logoru Manjača kao zatočenici koji saglasno tvrde da nikada u tom logoru nisu ni videli ni čuli za Mirka Graorca. Prikupili su i potvrde relevantnih ustanova i organizacija iz BiH i Srpske iz kojih proizilazi da se Mirkovo ime na bilo koji način ne dovodi u vezu sa logorom Manjača.
A Ugrin i Tole ne žele više, kako izjaviše autoru dokumentarca nakon što ih je upoznao sa novim dokazima, da se vraćaju na slučaj Graorac, jer je to za njih davno ispričana priča. A da ih je mučila savest zbog lažnog svedočenja, koje je uništilo život i porodicu jednom čoveku, imali su dovoljno vremena u prethodnih 25 godina i da je „očiste”.
Uskoro će hrvatski Vrhovni sud odlučivati o Mirkovoj žalbi izjavljenoj protiv najnovije odluke Županijskog suda u Splitu kojom je po treći put odbijen njegov zahtev za obnovu postupka. Mirko se i dalje nada da će najviši sud u državi konačno uvažiti njegove argumente i naknadno prikupljene dokaze i dati mu šansu na fer i pošteno suđenje.
Među do sada preko 600 pravosnažno osuđenih Srba i pripadnika bivše JNA za dela ratnih zločina pred hrvatskim pravosuđem ima sijaset presuda poput Mirkove, na što sam u prethodnih tridesetak godina često javno ukazivao. Do sada, ako me pamćenje ne vara, nikome od onih kojima je suđeno u prisustvu nije odobrena obnova postupka. U Mirkovom slučaju bi se to ipak moglo desiti upravo zbog pritiska javnosti nakon emitovanja pomenutog dokumentarca, u kojem pravdu za osuđenog ratnog zločinca Srbina traže i Hrvati i Bošnjaci.
Objavljeno u elektronskom veb izdanju dnevnog lista “Politike”, 06. marta 2021. godine
