ČETVRTOG avgusta 1995. godine oružane snage Republike Hrvatske, uz odobrenje SAD-a i podršku NATO-a, u sadejstvu sa snagama Hrvatskog vijeća odbrane i Armije BiH, izvršile su agresiju na Srpsku autonomnu oblast Krajina, u sastavu tadašnje Republike Srpske Krajine, podseća Savo Štrbac iz Dokumentaciono-informacionog centra Veritas, i dodaje da se na njihovoj evidenciji nalaze imena 1.893 u ovoj akciji poginulih i nestalih Srba, od čega 1.236 (65 odsto) civila. Tri četvrtine bilo je starije od 60 godina.
Agresija je izvršena, primećuje, uprkos činjenicama da je ta oblast bila pod zaštitom UN-a, pod nazivom sektori “Jug” i “Sever”, i da su predstavnici RSK prethodnog dana u Ženevi i Beogradu prihvatili predlog međunarodne zajednice o mirnom rešenju sukoba.
Protiv krajiških Srba (oko 230.000 žitelja sa oko 30.000 vojnika) angažovano je oko 200.000 vojnika, od kojih je direktno u operaciji učestvovalo 138.500 pripadnika HV-a, MUP-a i HVO-a.
Ako se tome dodaju snage Armije BiH i NATO, agresora je bilo više nego stanovnika u Krajini, a odnos vojnika bio je najmanje 7:1 u korist agresora.
- Za nekoliko dana neravnopravne borbe slomljen je otpor Srpske vojske Krajine (SVK). Narod zapadne Krajine, njih više od 220.000, poučen “istorijskim iskustvom”, kreće u dotad najveću srpsku seobu, na istok, braći po veri i naciji. I kad je prestao svaki otpor SVK, agresor je ubijao ljude koji nisu hteli ili mogli sa svojih vekovnih imanja, ali i one u izbegličkim kolonama, i do Une i preko Une, duboko u teritoriju tadašnje Republike Srpske – podseća Štrbac.
Među žrtvama se nalazi 557 (29 odsto) žena, od kojih su oko četiri petine bile starije od 60 godina, što predstavlja jedan od “crnih” rekorda građanskog rata devedesetih godina, na prostorima prethodne Jugoslavije.
Od ukupnog broja žrtava do sada je rasvetljena sudbina 1.262 (67 odsto) ljudi, dok se na evidenciji nestalih vodi još 631 (33 odsto) osoba, od čega 476 (75 odsto) civila, među kojima 242 (51 odsto) žene.
Oko 1.500 pripadnika SVK preživelo je zarobljavanje, i mnogi su osuđeni na dugogodišnje kazne zatvora zbog krivičnih dela ratnog zločina. Oko 3.200 starih i nemoćnih, koji nisu hteli ili mogli da napuste domove, na silu su internirani u logore za civile. Krajina je, naglašava Štrbac, opustošena, opljačkana, pa porušena i zapaljena. Nisu bili pošteđeni ni crkveni, kulturni, istorijski srpski, kao ni antifašistički spomenici.
- Ova agresija, pod kodnim nazivom “Oluja”, sprovođena je, kao uostalom i one koje su joj prethodile (“Miljevački plato”, “Maslenica”, “Medački džep” i “Bljesak”), po taktici “spržene zemlje”, što je polovinom novembra 1995. godine doseglo razmere potpunog zatiranja srpske zajednice u Krajini – kaže prvi čovek “Veritasa”. – Iako je bilo očigledno da je hrvatska vlast preduzela agresiju zbog optiranja teritorije bez srpske većine koja je na njemu živela, Savet bezbednosti UN-a, osim “snažne osude hrvatske vojne ofanzive velikih razmera”, nije doneo nikakve kaznene mere protiv agresora.
Četvrt veka kasnije, američki ambasador u Hrvatskoj iz vremena “Oluje”, Piter Galbrajt, obelodanio je da je on lično pre sastanka u Ženevi Hrvatima dao “zeleno svetlo” za napad na SAO Krajinu, zbog procene da se Srbi iz RS i RSK spremaju da napadnu zaštićenu enklavu Bihaćki džep, pa su tako, birajući između dve zone pod zaštitom UN-a, Amerikanci, kao “manje zlo”, žrtvovali Srbe u Krajini zarad muslimana u Bihaću.
Od nekoliko do sada procesuiranih pripadnika sopstvenih oružanih snaga za ratne zločine iz vremena “Oluje”, hrvatski sudovi su pravosnažno osudili dve osobe: etničkog Albanca Božu Bačelića alijas Redžu Đinđića (slučaj “Prukljan i Mandići”), i etničkog Srbina Rajka Kričkovića (slučaj “Kijani”).
I sud BiH osudio je jednog pripadnika 5. MK Armije BiH, Šefika Alića, za ratni zločin nad četvoricom pripadnika SVK, koje je po zarobljavanju na Suvoj međi, na teritoriji tadašnje RSK, uz njegovu saglasnost, ubio mudžahedin iz sastava iste jedinice.
Krivično vanpretresno veće Odeljenja za ratne zločine Višeg suda u Beogradu, 3. juna 2022. godine, potvrdilo je optužnicu Tužilaštva za ratne zločine zbog granatiranja izbegličke kolone krajiških Srba, 7. i 8. avgusta 1995, na Petrovačkoj i Prijedorskoj cesti, podignutu protiv četvorice visokih hrvatskih oficira i pilota zbog ratnog zločina protiv civilnog stanovništva u saizvršilaštvu. Međutim, nakon dva održana pripremna ročišta, u oktobru i novembru, i jednog za glavni pretres u decembru prošle godine, pred Odeljenjem za ratne zločine Višeg suda u Beogradu, proces je zastao dok se predhodno ne utvrdi da li su optuženima pozivi za ta ročišta uručeni ili im je pokušana dostava, iako je Hrvatska na sajtu Vlade objavila da ne priznaje optužnicu i da neće postupati po zamolnici iz Srbije.
Za zločine nad Srbima u “Oluji” sudilo se i trojici hrvatskih generala pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (MKSJ). Pretresno veće je jednoglasno zaključilo da su dvojica (Ante Gotovina i Mladen Markač) od trojice optuženih bili učesnici udruženog zločinačkog poduhvata, čija je zajednička svrha bila trajno uklanjanje srpskih civila iz Krajine silom ili pretnjom silom. Osuđeni su na dugogodišnje kazne zatvora, ali je Žalbeno veće, tesnom većinom, sa tri prema dva, poništilo prvostepenu presudu i oslobodilo optužene po svim tačkama optužbe.
Međunarodni sud pravde (MSP) je kroz obrazloženje svoje presude iz februara 2015. godine operaciju “Oluja” kvalifikovao kao akciju etničkog čišćenja – Hrvati su hteli srpsku teritoriju bez Srba očekujući da oni sami odu, a ne da ih “unište u celosti ili delimično”. A da bi ih naterali da napuste svoja vekovna ognjišta, granatirali su njihove gradove i izbegličke kolone, ubijali i fizički i psihički zlostavljali zaostale civile i vojnike, i sprečavali im povratak, ali ni to sve zajedno, po oceni suda, nije doseglo nivo genocida, jer nedostaje “genocidna namera”, primećuje Štrbac.
- I umesto da Hrvatska posle pomenutih sudskih postupaka odustane od slavljenja “akcije etničkog čišćenja i masovnih zločina” kao dvostrukog državnog praznika (Dan pobede i domovinske zahvalnosti i Dan hrvatskih branitelja), slavlje se iz godine u godinu pretvara u veličanje ustaštva i izlive mržnje prema Srbima. Tom i takvom slavlju 2020. godine, na sramotu svih proganih Krajišnika i većine Srba koji su ostali ili se vratili u Hrvatsku, pridružili su se i predstavnici ostatka Srba u Hrvatskoj, okupljenih u SDSS, kao koalicioni partneri stranke na vlasti HDZ, pod čijom vlašću je i izvedena Oluja – konstatuje Štrbac.
Obećanja o zaštiti manjinskih nacionalnih prava, data od hrvatskih zvaničnika prilikom ulaska Hrvatske u EU pre deset godina, pretvorila su se u svoju suprotnost – srpska zajednica je postala još minornija, obespravljenija i napadanija. Na sve to, međunarodna zajednica ćuti, kao što je ćutala i pre 28 godina, a Hrvatsku “nagrađuje” prijemom u NATO-u i EU, a od 1. januara ove godine i u šengensku i evro zonu.
Povezani tekstovi
