Hrvatski mediji su 22. novembra ove godine objavili vest pod bombastičnim naslovima da se nad Srpskom pravoslavnom crkvom, Eparhijom zagrebačko-ljubljanskom provodi stečaj, koju su preuzeli i svi mediji u regionu. Ne znajući o čemu se radi, potražio sam izvor ove vesti i našao sam ga u zagrebačkim „Večernjim novostima”, koje su uz tekst pod naslovom „Zbog dugova imovina SPC-a na ’bubnju’?”, objavili faksimil odluke Trgovačkog suda u Zagrebu, Stalne službe u Karlovcu br. 1 St-2752/2023-9 od prethodnog dana, koja se sastojala od dva dela:
Rešenjem se „pokreće prethodni postupak radi utvrđivanja pretpostavki za otvaranje stečajnog postupka nad dužnikom Srpska pravoslavna crkva u Hrvatskoj, Eparhija zagrebačko-ljubljanska, Zagreb, Ilica 7/II, OIB:47482839610”, a zaključkom se „naređuje osobi ovlaštenoj za zastupanje dužnika (administratoru Mitropolije Kirilu Bojoviću) da u roku od osam dana dostavi ovom sudu popis imovine i obaveza dužnika”, te se „zakazuje ročište radi očitovanja o predlogu za otvaranje stečajnog postupka za dan 19. decembra 2023. u 10.00 sati”.
U tom aktu, kojeg potpisuje sutkinja Jadranka Međeruh, ne navode se razlozi zbog kojih je FINA (finansijska agencija) podnela predlog za pokretanje stečajnog postupka nad dužnikom, što je dovelo i do raznih medijskih spekulacija i na hrvatskoj i na srpskoj strani. Srpski mediji su uočili i da je ročište zakazano na veliki pravoslavni verski praznik Sv. Nikolu, u čemu su videli i određenu zlu nameru.
Drugog dana saopštenjem se oglasila i SPC i razjasnila poreklo i visinu duga zbog kojeg je pokrenut stečajni postupak u kojem podseća da je 11. aprila 1992. godine, u 22.45 časova, minirana palata Mitropolije u centru Zagreba i navodi: „Šteta je bila ogromna, jer se prvi sprat urušio i uništio sve u prizemlju, dobrim delom i veoma dragocenu muzejsku postavku i raritetnu biblioteku, koje su se, uz rezidencijalni deo u toj palati nalazile. Po okončanju ratnih zbivanja, pokojni mitropolit zagrebačko-ljubljanski Jovan, vodeći se načelom pravičnosti i praksom koju je država, u drugim slučajevima, primenjivala snosivši troškove u ratu uništenih nepokretnosti, pokrenuo je proces nadoknade za ovu palatu iz 1886. godine, delo nemačkog arhitekte Krune Vajdmana.” I posle višegodišnjeg suđenja SPC je izgubila parnicu u Hrvatskoj, pa je presuđeno da crkva državi Hrvatskoj mora da nadoknadi sudske troškove u iznosu od 100.000 evra, koji iznos će, mada je presuda nepravična, biti podmiren iz prihoda Crkvene opštine zagrebačke, navode iz Srpske pravoslavne crkve.
Nas u „Veritasu” zainteresovao je i događaj miniranja rezidencije zagrebačkih mitropolita, a posebno da li je neko i procesuiran za taj zločin.
Pretraživali smo sve dostupne emisije tipa „dogodilo se na današnji dan”, ali ni u jednoj od država regiona, koje svakodnevno emituju emisije pod ovim ili sličnim nazivom, ne nađosmo ni reči o miniranju ovog veoma vrednog objekta u samom centru Zagreba. Jedino na sajtu Eparhije zagrebačko-ljubljanske može se pročitati ono što je objavljeno i u pomenutom saopštenju SPC, ali ne i ko je naredio ili izvršio ovo krivično delo, u kojem se ostvaruju svi bitni elementi ratnog zločina „uništavanje kulturnih i istorijskih spomenika”, za koje delo su, zbog rušenja ili oštećenja i manje vrednih i značajnih objekata širom Hrvatske i bivše Republike Srpske Krajine (RSK), procesuirani i pravosnažno osuđeni mnogi pripadnici bivših Jugoslovenske narodne armije (JNA) i Srpske vojske Krajine (SVK).
Ni u evidencijama procesuiranih lica za ratne zločine pred međunarodnim i domaćim sudovima iz rata devedesetih na području Hrvatske i bivše RSK takođe ne nađosmo nikakvog traga da je neko procesuiran za miniranje palate Mitropolije u centru Zagreba.
Treći dan po objavljivanju vesti o pokretanju stečaja nad Mitropolijom zagrebačko-ljubljanskom, telefonom mi se javio Milovan Škorić, poreklom iz Benkovca, kojeg poznajem od pre rata i za kojeg sam znao da ga je početak devedesetih zatekao u Zagrebu na nekoj odgovornoj funkciji u republičkoj izvršnoj vlasti, i ispričao mi sledeće:
U vreme miniranja palate Mitropolije u Zagrebu obavljao je funkciju „koordinatora u vladinom Uredu za prilagođavanje evropskim integracijama”, zbog čega su mu bile dostupne mnoge informacije nedostupne javnosti. Tako je neposredno po miniranju pomenute palate doznao da iza tog čina stoji Tomislav Sigetić zvani Vuk, koji je bio pripadnik Hrvatske vojske (HV) u rangu instruktora, pod čijom komandom je bila grupa od tridesetak specijalaca i kojoj to nije bio prvi minirani objekat u Zagrebu. To što je on znao, znala je i hrvatska policija, sa tadašnjim ministrom Ivanom Jarnjakom na čelu, sa kojim se lično sukobio oko ovog slučaja. Naime, Jarnjak je najpre demantovao da je miniranje izvela Sigetićeva grupa, a kad je i tadašnji hrvatski nedeljnik „Slobodni tjednik”, uz njegovu „pomoć” objavio tekst u kojem proziva Sigetićevu grupu za miniranje palate Mitropolije u Zagrebu, isti su pohapšeni i predati Sigurnosno-informativnoj službi (SIS), koju je vodio Josip Perković (današnjoj javnosti najpoznatiji po umešanosti u likvidaciju hrvatskog političkog emigranta Stjepana Đurekovića u Minhenu 1983, zbog koje je bio izručen nemačkim vlastima koje su ga 2016, zajedno sa bivšim jugoslovenskim obavještajcem Zdravkom Mustaćem, osudile na doživotni zatvor), i koja ih je nakon nekoliko dana pustila na slobodu. I od tada nikom ništa. Žao mu je što SPC, pored toga što im je nanesena velika šteta, mora i da plati velike parnične troškove državi koja nije sankcionisala poznate počinioce. Zbog toga je spreman, kaže mi, svedočiti pred bilo kojim sudom da je sve ovo tačno i istinito.
Izgubivši spor sa hrvatskom državom zbog miniranja njenog objekta u toku rata devedesetih, Eparhija zagrebačko-ljubljanska se pridružila značajnom broju Srba kojima su takođe tokom devedesetih porušeni privatni objekti širom Hrvatske i bivše RSK i koji su takođe izgubili sporove uz obavezu da državi nadoknade u pravilu izuzetno visoke troškove parničnog postupka, koji su u proporciji sa visinom tužbenog zahteva. Za razliku od SPC, mnogi od njih nisu bili solventni, pa im je preostala imovina u Hrvatskoj zaista i „otišla na bubanj”.
Drugim rečima, do sada niko od pripadnika srpske nacionalnosti nije dobio parnicu protiv države Hrvatske kad je u pitanju nadoknada materijalne štete za porušene i devastirane objekte u ratu devedesetih prošlog veka. Naime, Hrvatska je 2003. donela set zakona, između ostalih i Zakon o odgovornosti za štetu nastalu usled terorističkih akata i javnih demonstracija, kojim su stavili van snage opšte propise obaveznog prava o odgovornosti za štetu, po kom zakonu država preuzima odgovornost samo za smrtne slučajeve, telesne povrede i oštećenja zdravlja, ali ne i za materijalnu štetu, koja se sanira prema Zakonu o obnovi.
Sutkinja koja je donela pomenuti akt u svemu je postupila po zakonskoj proceduri propisanoj u Stečajnom zakonu, osim u jednoj „sitnici”. Radi se o terminu zakazivanja ročišta, što je zapravo i jedino u njenom domenu. Ono što ja nikada ne bih uradio kao sudija, a radio sam u hrvatskom pravosuđu do početka devedesetih, ne bih ročište zakazao na crkveni praznik, posebno ne na Svetog Nikolu. Mi smo u onom komunističkom vremenu, iako to nigde nije bilo propisano, i te kako pazili na verske praznike, posebno na one u crkvenim kalendarima označene crvenim slovima, kao što je Nikoljdan, jer je to verski praznik koji se i po gregorijanskom i po julijanskom kalendaru najviše slavi u Hrvatskoj.
I zaista ne mogu ni da shvatim ni da prihvatim da danas u „najkatoličkijoj državi na svetu” postoji sudija koji bi s nekom zlom namerom zakazao ročište na Svetog Nikolu na koje poziva versku zajednicu i njenog mitropolita. Ako je to uradila već pomenuta sutkinja s namerom da ponizi i uvredi tu versku zajednicu, po meni je to mnogo opasnije po položaj SPC i njene vernike u Hrvatskoj i od nepravednog plaćanja onih velikih parničnih troškova.
Objavljeno u dnevnom listu „Politika“, 8. decembra 2023. godine, veb izdanje
