Ni dvadeset godina kasnije, iako istragu vode i Srbija i Hrvatska, nije sudski utvrđeno ko su počinioci ovog jednog od najstrašnijih zločina tokom rata u bivšoj Jugoslaviji
Već desetak dana sa hrvatskih elektronskih i štampanih medija ne silazi rasprava o danskom dokumentarnom filmu „15 minuta – masakr u Dvoru” autora Džordža Larsena i Kaspera Vedsmanda, koji je prikazan u avgustu prošle godine na sarajevskom festivalu i na RTS-u, a potom širom sveta. Jedino u Hrvatskoj još nije prikazan iako ga je ta država sufinansirala sa oko 33.000 evra. Film se inače bavi ubistvom devet duševno bolesnih i invalidnih osoba u Dvoru na Uni 8. avgusta 1995, kojim se implicira da su taj zločin počinili pripadnici hrvatske vojske. U filmu se kao narator pojavljuje srpski general, sada pokojni Mile Novaković, a na odjavnoj špici i autor ovog teksta, u ulozi savetnika.
To je i bio razlog da izvesni penzionisani hrvatski oficir Ivica Pandža Orkan, nakon prikazivanja filma na RTS-u, podnese krivičnu prijavu protiv Hrvatske i zatraži zabranu prikazivanja u Hrvatskoj „jer je finansirala film koji blati domovinski rat”. Prijavu je podneo još u avgustu prošle godine, ali je tek po konstituisanju nove vlade problem izbio u prvi plan i postao skoro „državno pitanje” od prvorazrednog značaja.
Uprava Hrvatske radio-televizije saopštava kako se ta televizija u celosti ograđuje od filma, te „posebno od poruka iznesenih u njemu, a koje nisu u skladu s činjenicama i istinom o domovinskome ratu”.
Zbog finansiranja ovog filma udruženja „proizašla iz domovinskog rata” traže odgovornost i smenu ljudi koji su „napravili propust, posebno direktora Hrvatskog audiovizuelnog centra (HAVC) Hrvoja Hribara, koji se brani da je bio obmanut i prevaren, a da je film koji nisu odobrili prikazan bez prethodnog pregleda, zbog čega nisu uočena znatna odstupanja od scenarija”. Zbog toga je, kaže Hribar, film poslao na doradu u Dansku da se prilagodi prikazivanju u Hrvatskoj.
Na konferenciji koju je nedavno odražao HAVC, hrvatski režiser ratnih dokumentarnih filmova Pavle Vranjican konstatuje kako se na odjavnoj špici vidi da je HAVC bio u nekim odnosima s autorima iz kog se „rodio film”, pa „HAVC ima roditeljsku dužnost da prizna to dete, a ne da ga se odriče”, uz poruku „Hrvoje, budi čovek i priznaj dete”. A Hribar mu odgovara kako je HAVC „sufinansirao brak između danskog muža i hrvatske žene, a onda su ih prevarili sa Savom Štrpcem, a dete nije nastalo”.
Nisam ni do sada skrivao da smo mi u „Veritasu” autorima filma stavili na raspolaganje svu dokumentaciju koju smo godinama skupljali u vezi sa masakrom hendikepiranih civila u Dvoru, uključujući i imena i kontakte osoba sa srpske strane koji su imale bilo kakve veze sa ovim događajem, od kojih se većina i pojavljuje u filmu.
Žrtve su štićenici Doma penzionera i Psihijatrije iz Petrinje, koji su prvog dana „Oluje” zbog bombardovanja grada evakuisani u osnovnu školu u Dvoru na Uni, u uverenju da su tu najbezbedniji zbog prisustva danskog kontigenta Unprofora. Do 7. avgusta većina evakuisanih je napustila taj objekat, ali su najnemoćniji ostali u školi. Sutradan oko 14.30 grupa vojnika bez oznaka pripadnosti ušla je u školu i iz neposredne blizine, u roku od 15 minuta, pobila nemoćne civile. Od devet žrtava jedna je hrvatske, a ostali su srpske nacionalnosti. Prema „Veritasovim” istraživanjima, te nesrećne ljude pobili su pripadnici specijalne izviđačko-diverzantske jedinice HV, kojom je komandovao Matija Ciprić.
Ni dvadeset godina kasnije, iako istragu vode i Srbija i Hrvatska, nije sudski utvrđeno ko su počinioci ovog jednog od najstrašnijih zločina tokom rata u bivšoj Jugoslaviji, što je i isprovociralo autore da snime ovaj dokumentarac.
Autori su više od pet godina radili na ovom filmu koji je, prema nekim hrvatskim izvorima koštao više od tri miliona evra. Znam da su kontaktirali sa svim poznatim učesnicima u vezi sa ovim događajem – sa hrvatske, srpske, unproforske i danske strane – i da su proučili svu poznatu i dostupnu dokumentaciju: hrvatsku, srpsku, unproforsku i dansku. I sa srpske i sa unproforske strane odazvali su se svi pozvani – unproforci da „operu savest” što nisu zaštitili (a mogli su) hendikepirane ljude od „ubica monstruma”, a Srbi zato što nisu imali šta da skrivaju. Neki od pozvanih Hrvata, uključujući i pomenutog Matiju Ciprića, nisu se odazvali autorima filma.
Danci su „doradili” film tako što su uz ime generala Novakovića dodali da je u odsustvu u Hrvatskoj osuđen za ratni zločin. Istovremeno su zatražili od RTS-a da ne reprizira film zbog toga što su u Hrvatskoj saradnici na filmu izloženi najtežim pretnjama. „Tužnog li licemerja i jada”, neko je napisao na „Braniteljskom portalu”.
