Navršava se 19 godina od početka hrvatske vojne akcije “Oluja” koja je dovela do egzodusa više od 200.000 Srba iz Hrvatske.
U spomen na prognane i nestale, parastos je služen u beogradskoj Crkvi Svetog Marka. Na pravoslavnom groblju u Dvoru, u Sisačko-moslovačkoj županiji, održan je komemorativni skup, a obeležavanje godišnjice Oluje u Banjaluci je počelo sinoć, paljenjem sveća u porti Crkve Hrista Spasitelja.
Pripremila Sanja Ljubisavljević
Brojni nerešeni problemi
Predsednik Koalicije udruženja izbeglica Miodrag Linta podseća da se, i devetnaest godina posle, oko 2.000 ljudi još vodi kao nestalo.
“U Hrvatskoj nema političke volje da se to pitanje konačno reši. Imamo niz poznatih grobnih mesta, ali se ne ekshumiraju. Imamo u Zavodu za sudsku medicinu u Zagrebu veliki broj posmrtnih ostagaka Srba koji još nisu identifikovani”, kaže za RTS Linta.
Za razliku od BiH koja je vratila izbeglicama imovinska prava, izbegli iz Hrvatske imaju brojne nerešene probleme.
U području hrvatskih gradova, uništeno je više od 10 hiljada srpskih kuća i lokala, nisu isplaćene zaostale penzije, dinarska i devizna štednja.
Komesar za izbeglice i migracije Vladimir Cucić uveren je da će, u nastavku razgovora o sukcesiji, država Srbija u saradnji sa međunardnom zajednicom i ta pitanja uspeti da reši.
U vojnoj operaciji “Oluja” koja je počela na današnji dan pre 19 godina, na području Republike Srpske Krajine u Hrvatskoj, ubijeno je i nestalo oko 2.000 Srba, a proterano oko 220.000.
Dan kasnije, 5. avgusta, hrvatska vojska ušla je u gotovo potpuno napušten i prethodno žestoko granatiran Knin, u kojem je pre “Oluje” živelo više od 90 odsto Srba. Za samo nekoliko dana, slomljen je otpor Srpske vojske Krajine, koja je na području Kninske krajine brojala oko 30.000 vojnika.
Sa teritorije Republike Srpske Krajine, krenule su izbegličke kolone u kojima je bilo više od 200.000 ljudi. Na putu ka Srbiji i Republici Srpskoj izbegličke kolone su stalno napadali hrvatska artiljerija i vojno vazduhoplovstvo.
Ostali su samo civili, uglavnom stariji i nemoćne osobe, i oni su bili izloženi teroru i posle formalnog završetka operacije “Oluja” 7. avgusta.
Tadašnji komandant civilne policije mirovnih snaga UN za područje Knina, general Alan Goran, na kraju svoje misije napisao je u izveštaju da je policija UN na tom području, nakon dolaska hrvatskih snaga, pronašla 128 ubijenih srpskih civila i 73 odsto uništenih kuća.
U nastavku akcije u BiH, operacijom “Maestral”, hrvatske i muslimanske snage ubile su još 655 i prognale oko 125.000 srpskih stanovnika iz Bosne i Hercegovine.
Na evidenciji “Veritasa” nalaze se imena 1.853 poginula i nestala Srbina u ovoj akciji i posle nje, od čega 1.201 civil, a među njima je tri četvrtine bilo starijih od 60 godina. Od ukupnog broja žrtava do sada je rasvetljena sudbina 951 osobe, dok se na evidenciji nestalih vodi još njih 894, od čega 632 civila.
Hrvatska izbegava, bez valjanog razloga, ekshumacije poznatih mesta ukopa sa oko 270 posmrtnih ostataka, pokopanih uglavnom pod oznakom “nepoznat”, kao što bez pravog razloga oteže i sa identifikacijama 335 ekshumiranih posmrtnih ostataka, ukazuje “Veritas”.
Navodi se i da je oko 1.500 pripadnika SVK preživelo zarobljavanje, od kojih su mnogi osuđeni na dugogodišnje kazne zatvora zbog krivičnog dela ratnog zločina.
Oko 3.200 starih i nemoćnih, koji nisu hteli ili nisu mogli da napuste ognjišta, na silu su internirani u logore za civile. Krajina je opustošena, opljačkana, pa porušena i zapaljena. Nisu bili pošteđeni ni crkveni, kulturni, istorijski srpski, kao ni antifašistički spomenici, podseća se u saopštenju.
Negiranje optužbi o etničkom čišćenju
Za vreme Tuđmanovog režima, hrvatske vlasti su negirale optužbe o etničkom čišćenju i odbijale saradnju s Međunarodnim sudom za ratne zločine u Hagu, tvrdeći da je reč o legitimnoj vojnoj operaciji protiv pobunjenika. Zvanični stav Hrvatske bio je da nije bilo razloga da Srbi koji nisu bili umešani u ratna dejstva napuste to područje.
Hrvatske vlasti su docnije prihvatile saradnju i Haškom sudu su dostavile na desetine obrađenih slučajeva najtežih zločina počinjenih tokom i nakon vojno-policijskih akcija “Bljesak” i “Oluja”.
Haški Tribunal je jula 2001. otpečatio optužnicu protiv penzionisanog hrvatskog generala Ante Gotovine koji je bio komandant te operacije. Gotovina je od tada bio u bekstvu sve do hapšenja u Španiji 7. decembra 2005, kada je izručen Tribunalu.
Godinu dana ranije, tom sudu su se predala druga dvojica generala, Ivan Čermak i Mladen Makrač, koji su optuženi za progon, deportacije i prisilno premeštanje, pljačku, bezobzirno razaranje naselja, ubistva, nehumana dela i okrutan tretman tokom i nakon operacije “Oluja”.
Optužnica protiv Gotovine je odlukom Pretresnog veća Tribunala spojena sa optužnicom protiv druge dvojice generala.
Aprila 2011, Gotovina je osuđen na 24, a Mladen Markač na 18 godina zatvora, dok je general Ivan Čermak oslobođen krivice. U presudi Anti Gotovini, haški Tribunal je utvrdio da je operacija “Oluja” u leto 1995. bila udruženi zločinački poduhvat na čelu s predsednikom Franjom Tuđmanom, smišljen da protera srpsko stanovništvo iz Kninske krajine, što je bio navod optužnice.
U novembru 2012, Apelaciono veće Haškog tribunala oslobodilo je hrvatske generale Antu Gotovinu i Mladena Markača krivice za progon srpskog stanovništva iz Kninske krajine 1995. poništivši prvostepenu presudu, nakon čega su oni pušteni iz pritvora.
Prema konačnoj presudi, operacija “Oluja” nije bila udruženi zločinački poduhvat u cilju proterivanja Srba iz Kninske krajine. Oslobađajuća presuda izazvala je euforiju u Hrvatskoj, a hrvatski gradovi su se utrkivali u dodeljivanju titule počasnog građanina Anti Gotovini.
U Srbiji je ta presuda izazvala šok i razočaranje. Oslobađajućom presudom razočaran je i glavni tužilac haškog Tribunala Serž Bramerc, a bivša glavna tužiteljka tog suda Karla del Ponte izjavila je da je “šokirana oslobađajućom presudom Gotovini i Markaču i istakla da oseća punu solidarnost sa srpskim žrtvama nad kojima je zločin počinjen”.
Povezani tekstovi
