Večernje novosti, 07.06.2016., Savo Štrbac: I invalidi brane Beograd

Povređenim civilima u ratu devedesetih na području bivše RSK, odnosno na UNPA području, priznavanje statusa civilnih žrtava rata u Srbiji moguće je postići na dva načina

Od objave mog teksta “Udovice brane Beograd” u ovoj rubrici u februaru ove godine, “Veritasu” se javljaju i drugi već bivši korisnici prava predviđenih Zakonom o osnovnim pravima boraca, vojnih invalida i porodica palih boraca i Zakonom o pravima civilnih invalida rata. Ovaj tekst posvećujem civilnim žrtvama rata s područja bivše RSK.

Gorani Trivić, prognaniku iz Hrvatske, sa prebivalištem u Beogradu, rešenjem Uprave za boračku i invalidsku zaštitu gradske uprave Beograda od 10. februara 1998. priznato je svojstvo civilnog invalida rata i grupe sa 100 odsto invaliditeta, pravo na dodatak za negu i pomoć od strane drugog lica I stepena, kao i pravo na ortopedski dodatak I stepena počev od 1. decembra 1997. godine za stalno. U postupku je utvrđeno da je imenovana ranjavanje – povređivanje zadobila 31. jula 1995. kao civil u svojoj kući u Kninu iz vatrenog oružja pucanjem u glavu od strane ustaških terorista.

Ministarstvo rada, zapošljavanja i socijalne politike Srbije, rešenjem od 27. jula 2012, u vršenju službenog nadzora, ukinulo je pomenuto rešenje “s obzirom na to da je zasnovano na očiglednoj povredi materijalnog prava” koje se ogleda u nespornoj činjenici da je imenovana ranjena van Srbije.

Svetozaru Kuridži, prognaniku iz Hrvatske, državljaninu Srbije sa prebivalištem u Sremskim Karlovcima, rešenjem Odeljenja za društvene delatnosti Opštinske uprave Opštine Inđija od 23. maja 2006. priznato je svojstvo civilnog invalida rata IV grupe sa 80 odsto invaliditeta i pravo na ličnu invalidninu od 1. aprila 2006. godine (prvi put mu je ovo pravo priznato 1. februara 2001). U postupku je utvrđeno da je 2. juna 1993, kao civilno lice, ranjen ispred svoje kuće u Smilčiću kod Benkovca prilikom napada hrvatske vojske. Na navedeno rešenje data je saglasnost Pokrajinskog sekreterijata za zdravstvo, rad i socijalnu politiku od 10. juna 2006.

To isto ministarstvo je rešenjem od 20. avgusta 2015, u postupku službenog nadzora, ukinulo napred citirano rešenje opštine Inđija, uz obrazloženje da je utvrđeno da je “očigledno povređen zakon u korist Kuridža Svetozara, a na štetu Republike Srbije”, jer nije ni bilo pravnog osnova da mu se prizna svojstvo civilnog invalida rata s obzirom na to da je ranjen u Hrvatskoj, odnosno van Srbije.

U ukidnim rešenjima kod pomenutih slučajeva navodi se da prema čl. 2. Zakona o zaštiti civilnih invalida rata (“Sl. glasnik SRS” broj 6/75), koji je važio u vreme ranjavanja imenovanih, kao i čl. 2. Zakona o zaštiti civilnih invalida rata (“Sl. glasnik RS” broj 52/96), koji je važio i u vreme priznavanja i u vreme ukidanja statusa, svojstvo civilnog invalida rata i po tom osnovu pravo na ličnu invalidninu može se priznati civilnom licu koje je telesno oštećenje organizma zadobilo isključivo na teritoriji Srbije. U obrazloženjima ovih rešenja navodi se da je takav stav zasnovan na stavu Upravnog suda iznetom u mnogobrojnim presudama, kao i u presudama Vrhovnog kasacionog suda.

Dakle, ni kod civilnih invalida rata od priznanja do oduzamanja prava propisi se nisu menjali, a ipak se promenilo njihovo tumačenje za 180 stepeni. Da li su službenici na nivou opština i ministarstava, koji su imenovanima priznali status civilne žrtve rata, bili “glupi” pa nisu znali i umeli protumačiti nekoliko pravnih normi? Naravno da nisu. Ovde je reč o političkom a ne o pravnom stavu. Naime, i u vreme priznavanja prava znalo se da pomenuti civili nisu ranjeni na području Srbije, ali se tada takvo pitanje uopšte nije ni postavljalo, pošto su uslovi za priznavanje toga prava bili prebivalište i državljanstvo korisnika u vreme podnošenja zahteva, što se vidi i iz obrazloženja ukidnih rešenja.

Povređenim civilima u ratu devedesetih na području bivše RSK, odnosno na UNPA području, priznavanje statusa civilnih žrtava rata u Srbiji moguće je postići na dva načina: autentičnim tumačenjem spornih normi od strane zakonodavnog tela koje ih je i donelo ili izmenama i dopunama propisa koji regulišu ovu materiju. Naravno, za to je potrebna politička volja aktuelne vlasti. U protivnom, ako i dalje ostanu na snazi sadašnja tumačenja, izražena kroz pomenuta ukidna rešenja i sudske presude, povređeni Srbi iz bivše RSK ostaće jedini na području bivše SFRJ bez priznatag statusa civilnih žrtava rata.

Da se Srbija izborila da neko drugi (Hrvatska ili UN) prizna povređenim krajiškim civilima status civilnih žrtava rata, naravno da bi i promena tumačenja propisa u Srbiji bila smislena i opravdana. Ovako ostaje utisak, kao i kod udovica poginulih Krajišnika, da se u Srbiji promenom vlasti promenilo i tumačenje istih propisa u cilju smanjenja izdataka iz državnog budžeta i izvođenja države iz dugogodišnje krize.

Da li se to Beograd i sada (civilnim žrtvama rata), kao i devedesetih, brani u Kninu?

Savo Štrbac, Dokumentaciono-informacioni centar “Veritas”