Hrvatska je u program ovogodišnje proslave godišnjice operacije “Bljesak” uvrstila i otvaranje novouređenog spomen-područja “na mestu bivšeg srpskog koncentracionog logora ‘Bučje'” pod pokroviteljstvom Ministarstva hrvatskih branitelja, objavljeno je na internet stranici pomenutog ministarstva, a preneli i svi hrvatski mediji. U svojstvu izaslanika predsednika hrvatske Vlade Andreja Plenkovića, na otvaranju je govorio Tomo Medved, potpredsednik hrvatske Vlade i ministar branitelja, između ostalog, rekavši: “Ovo je mesto gde su zli ljudi predvođeni Miloševićevom ideologijom o velikoj Srbiji činili veliko zlo.”
Svečanost otvaranja spmen-područja odvijala se istog dana kada je Plenković u Banskim dvorima u Zagrebu razgovarao sa predsednicom Vlade Republike Srbije Anom Brnabić, odakle su se oboje preslili u dvoranu “Lisinski”, gde su prisustvovali Velikoj skupštini Srpskog narodnog vijeća (SNV).
Priznajem da su mi “zaparale uši” i jedan i drugi događaj – prvi zbog olake upotrebe naziva “koncentracioni logor” a drugi zbog termina održavanja Velike skupštine, koja se održava jednom u pet godina, koji se poklopio sa početkom proslave hrvatske agresije na SAO “Zapadnu Slavoniju” poznatu pod kodnim nazivom “Bljesak”, u kojoj je proterano preko 15.000 Srba, dok ih je 283 ubijeno ili nestalo, od toga 114 civila, 75 starijih od 60 godina, 56 žena i osmoro dece do 14 godina.
Da apsurd bude potpun, Hrvatska za logore poput “Lore” i “Kerestinca” koristi eufemizam “konačište za zarobljenike”!? Inače, reč “konačište” i u hrvatskom i u srpskom jeziku ima isto značenje – jednostavan ugostiteljski objekat u kojem se može prenoćiti (konačiti) a usput nešto i zameziti.
Na internetu sam pronašao fotografiju spomenika sa natpisom: “Srpski koncentracijski logor ‘Bučje', ubijeni i nestali tokom domovinskog rata 1991.” ispd kojeg se nalaze imena i fotografije 26 žrtava, sa datumima rođenja i nestanka/ekshumacije, među žrtvama je i jedina žena stara 71 godinu, koja je ujedno i najstarija žrtva, dok je najmlađa žrtva muškarac od 20 godina.
Šta je koncentracioni logor?
Odgovor na ovo pitanje potražio sam u više izvora i uglavnom se svi slažu da je to naziv za “razne zatočeničke logore nacističke Nemačke i njezinih saveznika za vreme Drugog svetskog rata, a pogotovo za logore smrti u kojima je ubijeno više hiljada ljudi i sproveden Holokaust… Na području bivše Jugoslavije je ustaška vlast po uzoru na nemačke naciste koristila izraz ‘Sabirni logor’ za ime svojih koncentracionih logora. Koncentracioni logori se izdvajaju po tome da prvenstveno služe ciljanom ponižavanju, mrcvarenju, mučenju i/ili uništavanju istih grupa iako često imaju i sekundarnu namenu kao radni logor” (citat sa sh.viki, pod odrednicom “Koncentracijski logor”).
Sintagma “koncentracioni logor” do sada me je asocirala na logore poput nacističkog “Aušvica” (preko milion žrtava) i ustaškog “Jasenovca” (od 83.000 po hrvatskim do 700.000 žrtava po srpskim izvorima), pa mi se “koncentracioni logor Bučje”, upravo po broju žrtava, iako nijedan broj nije zanemarljiv kad su u pitanju ljudski životi, nekako ne uklapa u citirani opis.
Ipak, pomislih da je Hrvatska u međuvremenu promenila definiciju ove sintagme, a da mi je to nekako promaklo pažnji. Da bih to i proverio, potražih iz hrvatskih izvora nazive za logore za Srbe iz istog vremena. A bilo ih je. Nije da nije.
Najbliži Bučju, na svega 40-ak km, bili su “Ribarska koliba” u Marinom selu i “Stara ciglana” u Pakračkoj Poljani, koje je osnovala jedinica za posebne namene MUP-a RH pod komandom Tomislava Merčepa, u kojima je od 8. oktobra 1991. do 29. marta 1992. likvidirano, prema VERITAS-ovim podacima, oko 300 žrtava, uglavnom civila srpske nacionalnosti. Većina likvidiranih potiče iz zapadnoslavonskih naselja koja su se nalazila van područja u kojima se srpsko stanovništvo oružjem suprotstavilo nasilju hrvatskih oružanih formacija. Posle hapšenja, bez sudskog naloga, Srbi su dovođeni u pomenute logore, pojedinačno ili u manjim grupama, gde su zadržavani nekoliko dana i posle strahovite torture, ukoliko nisu podlegli mukama, izvođeni na stratišta i likvidirani. Jedan od pripadnika Merčepove jedinice, Miro Bajramović, javno je govorio da je u ovim logorima likvidirano 280 osoba, uglavnom srpske nacionalnosti, od kojih je svojom rukom ubio 72, među njima i devet žena.
Tomislav Merčep je od strane hrvatskih sudova pravosnažno osuđen na sedam godina zatvora zbog toga što, kao stvarni zapovednik jedinice rezervnog sastava MUP RH stacionirane u Pakračkoj Poljani i na Zagrebačkom velesajmu te savetnik u MUP-u RH, od oktobra do decembra 1991, nije sprečio sebi podređene da vrše nezakonita hapšenja, zlostavljanje i ubijanja 31 civila, od kojih je 23 usmrćeno. Iako mu se optužnicom na teret stavljalo da su njegovi podređeni na području Kutine, Pakraca i Zagreba nezakonito lišili slobode 57 osoba, od kojih su 43 ubijene, a četiri se vode kao nestale, iz činjeničnog opisa presude je izostavljeno 25 do danas neidentifikovanih žrtava.
Kolikogod sam se trudio, ne nađoh da je bilo ko u Hrvatskoj ovaj sistem logora nazvao koncentracionim logorom. Doduše, na ovoj lokaciji nema ni spomena na spomen-područje ni bilo kakvog drugog obeležja koje bi upućivalo na stratište za Srbe. Inače, Pakračka Poljana je od ustaškog logora Jasenovac udaljena tek 30-ak kilometara.
Drugi primer je logor “Lora” u Splitu, koji je bio u funkciji od 1992. pa sve do 1997, kroz koji je, prema službenim hrvatskim podacima, prošlo 1.005 zarobljenika, a prema istraživanjima nekih NVO, i daleko više, pošto oni koji su bili određeni za likvidacije nisu ni uvođeni u protokole. Tu su dovođeni zarobljeni civili i vojnici s područja BiH, ali i srpski civili iz Splita i okolnih mesta, te u manjem broju i zarobljeni vojnici i civili sa područja bivše RSK. U ovom logoru je, takođe, prema istraživanju NVO, likvidirano najmanje 70 osoba, ali tela većine njih još nisu ni pronađena.
Za zločine u ovom logoru hrvatski sudovi su do sada kroz dva predmeta (“Lora 1” i “Lora 2”) osudili osam pripadnika vojne policije HV na ukupno 57 godina zatvora zato “što su, bez ikakvog pravnog osnova, držali veći broj zatočenih civilnih osoba, uglavnom srpske nacionalnosti… pri tome su vređali njihovo ljudsko dostojanstvo, ponižavali ih, fizički i psihički zlostavljali, i tjelesno kažnjavali – sve do usmrćenja nekih od njh” (2 civila i tri pripadnika JNA u prvih nekoliko meseci). Prema zvaničnim crnogorskim podacima, 14 dobrovoljaca JNA iz Nikšića i Šavnika takođe je 1992. mučeno i ubijeno u ovom logoru.
Ni na ovoj lokaciji nema nikakvog obeležja žrtvama. Ali se zato u blizini nalazi spomenik poginulim pripadnicima vojne policije, čiji pripadnici su u tom logoru ubijali i mučili Srbe i Crnogorce. Da apsurd bude potpun, Hrvatska za logore poput “Lore” i “Kerestinca” koristi eufemizam “konačište za zarobljenike”!? Inače, reč “konačište” i u hrvatskom i u srpskom jeziku ima isto značenje – jednostavan ugostiteljski objekat u kojem se može prenoćiti (konačiti) a usput nešto i zameziti.
Nakon sastanka sa predsenicom srpske Vlade, Plenković je ocenio da “svaki povišen ton, incident i zaoštravanje retorike politički dijalog ne usporavaju na par dana, već na par godina”. Tome bih dodao i da potpuno različiti službeni nazivi sličnih ili podjednako strašnih stratišta za ljude takođe ne doprinose ni ubrzavanju političkog dijaloga između dvije države, ali ni njihovom suočavanju sa sopstvenom prošlošću a smami tim ni pomirenju dvaju naroda.
Savo Štrbac
