Ugodno me je iznenadila vest da će srpski javni servis (RTS) pratiti suđenje Vojislavu Mediću, nekadašnjem sudiji Vojnog suda u Beogradu, koga Hrvatska tereti da je tokom 1991. i 1992. počinio ratni zločin protiv ratnih zarobljenika, koje je počelo 4. maja ove godine pred Županijskim sudom u Osijeku.
I zaista, toga dana u večernjem dnevniku emitovan je prilog sa pomenutog suđenja iz kojeg su gledaoci mogli doznati da je Medić uhapšen 6. juna prošle godine prilikom ulaska iz Srbije u Hrvatsku, da ga optužnica tereti da je od sredine novembra 1991. do 14. avgusta 1992. tokom ispitivanja učestvovao u psihičkom i fizičkom zlostavljanju ratnih zarobljenika u logorima u Stajićevu, Sremskoj Mitrovici i u Nišu, gde su odvođeni hrvatski vojnici tokom oružanog sukoba na teritoriji Hrvatske i pada Vukovara. Gledaoci su mogli i videti optuženog Medića kako u pratnji zatvorskih čuvara sa lisicama i na rukama i na nogama ulazi u sudnicu, a mogli su i čuti deo njegove odbrane kad kaže da su u optužnici tačni samo njegovi lični podaci i da je reč o zameni identiteta.
Za razliku od prethodnog ročišta na kojem se čula odbrana optuženog, a koje su medijski ispratile samo dve ekipe iz Srbije, za drugo ročište, održano pet dana kasnije, na kojem su se saslušavali svedoci, akreditovale su se i ekipe iz Hrvatske, a među njima i hrvatski javni servis (HRT).
Pažljivo sam pregledao i preslušao priloge sa ovog suđenja oba javna servisa. Iako su izveštavali sa istog događaja, što se moglo zaključiti po slici, po onom što je prezentovano činilo se da ne izveštavaju sa istog ročišta – RTS prenosi deo iskaza svedoka koji potkrepljuju optuženikovu odbranu da je u pitanju zamena identiteta, a HRT onaj deo koji potkrepljuje navode optužbe o “zverskim mučenjima zarobljenika koje je provodio optuženi Medić kao nalogodavac i ispitivač u logorima”.
Na trećem ročištu održanom narednog dana, na kojem su saslušana još dva svedoka, nije bilo ni RTS-a ni HRT-a, ali su bili neki hrvatski mediji poput “Jutarnjeg lista”, koji je nešto objektivnije izvestio što se može zaključiti i po naslovu ” Prvi svedok: ‘Da, to je taj Medić koji me mlatio u logoru‘; Drugi svedok: ‘Ne mogu reći je li to on‘”.
Ove izveštaje sa suđenja Mediću, bez obzira na različite sadržaje izveštaja, izneo sam kao pozitivan primer angažovanja i uloge medija, posebno javnih servisa obe države, u predmetima ratnih zločina. Ratne traume su, i po proteku 28 godina po završetku rata u Hrvatskoj, veoma prisutne u obe države i kod pripadnika oba naroda, koje bi se mogle zalečivati objektivnijim i transparentnijim suđenjima, čemu bi značajan doprinos mogli i trebali dati i mediji sa javnim servisima na čelu.
Iz ličnog iskustva svedočim da se i svi učesnici u sudskom postupku, uključujući i tužioce i sudije, kad su izloženi medijskoj pažnji, a samim tim i kritici javnosti, ponašaju mnogo profesionalnije i odgovornije, što ide u korist i pravednijeg i poštenijeg suđenja, a to je bitan momenat u procesima suočavanja s prošloću, stvaranja dobrosusedskih odnosa i pomirenja naroda.
Žao mi je što mediji iz obe države ne prate i druga suđenja za ratne zločine pred sudovima i jedne i druge države. Primera radi, u maju ove godine pred četiri županijska suda u Hrvatskoj u predmetima ratnih zločina rošišta za glavni pretres zakazana su u 18 predmeta u kojima je obuhvaćeno ukupno 80 optuženika, od kojih su četvorica pripadnici HV a svi ostali bivših JNA i SVK, desetorici se sudi u prisustvu, od kojih su trojica u istražnom zatvoru (svi Srbi), a ostalima se sudi u odsustvu. Samo pred ŽS u Osijeku u maju ove godine sudi se sedamnestorici optuženika u pet predmeta, od toga petorici u prisustvu (dvojica u istražnom zatvoru, trojica se brane slobode), a ostalima se sudi u odsustvu.
Istog dana kad i Mediću (12. maja) održano je i ročište za glavni pretres i penzionisanom generalu Borislavu Đukiću (1948) pred Županijskim sudom u Splitu, kojeg je Crna Gora po hrvatskoj poternici uhapsila u julu 2015. a Hrvatima izručila u martu 2016, od kada se nalazi u istražnom zatvoru. U istom predmetu, pored Đukića, u odsustvu se sudi i petorici bivših visokih oficira JNA i SVK i dvojici finkcionera krajiške policije (svi su sem jednog i državljani Srbije), koje se odvija u potpunoj medijskoj tišini.
Osam dana kasnije (20. maja) pred Županijskim sudom u Osijeku održano je ročište za glavni pretres u pretmetu protiv optuženog Zorana Vajića (1967), Srbina iz Trpinje kod Vukovara, odakle se sa porodicom (ženom i dve kćeri) u martu 1998. odselio u Norvešku, gde je dobio i državljanstvo i gde je postigao dobre radne rezultate u jednoj firmi, koju je zastupao širom Evrope. Na jednom takvom poslovnom putovanju, uhapšen je po hrvatskoj poternici u martu 2019. na aerodromu “Šarl de Gol” u Parizu, sa kojeg su ga tek četvrti dan prebacili u državni zatvor „Fresnes” u centru Pariza, iz kojeg je nakon 6 meseci prebačen u privatni zatvor “Sante”, takođe u Parizu, odakle je 28. decembra 2022. ekstradiran u Hrvatsku, od kada se nalazi u istražnom zatvoru u Osijeku. Optužnica je podignuta 23. januara a potvrđena 28. februara ove godine.
O hapšenju, ekstradicionom pritvoru, ekstradiciji u Hrvatsku i dosadašnjem toku postupka u slučaju Vajića nema nikakvog medijskog traga, ni slovom ni slikom, u bilo kojem mediju u bilo kojoj državi.
U odluci Ustavnog suda RH od 15. februara 2022. u predmetu “Kušić” navode se podaci da je do 30. septembra 2021. pokrenuta istraga zbog krivičnog dela ratnog zločina počinjenog tokom “domovinskog rata” protiv ukupno 3.736 lica te su donesene presude protiv 666 lica, te da je između 2012. i 2020. pokrenuto 272 novih istraga ratnih zločina (prosek 34 godišnje). Po “Veritasovoj” analizi među procesuiranima je oko 3 procenta pripadnika hrvatskih oružanih snaga a svi ostali su pripadnici bivših JNA i SVK i poneki dobrovoljac, od koih je u prisustvu procesuirano tek oko 13 procenata.
Na osnovu međunarodnih poternica koje je raspisao Biro Interpola u Zagrebu, širom sveta je do sada, po “Veritasvoj” evidenciji, uhapšeno najmanje 186 Srba, od kojih su 74 ekstradirana u Hrvatsku. Trenutno se u hrvatskim zatvorima zbog krivičnih dela ratnih zločina nalazi 30 lica srpske nacionalnosti, pripadnika bivših JNA i SVK, od kojih je 16 pravosnažno osuđeno, dok su ostali pod istragom, optužbom ili čekaju pravosnažnost presuda.
I tako hrvatsko pravosuđe, iz dana u dan, iz godine u godinu, nesmetano, u skoro potpunoj medijskoj tišini, hapsi Srbe širom sveta, otvara nove istrage, podiže nove optužnice i donosi uglavnom osuđujuće presude pripadnicima bivših JNA i SVK, zbog svakovrsnih ratnih zločina, potkrepljujući na taj način svoj zvanični narativ rata devedesetih po kojem su vodili odbrambeni rat od zlog “velikosrpskog agresora”, potpomognutog od strane još “zloglasnije i krvoločnije” JNA i lokalnih “srpskih pobunjenika”.
Tako su Hrvati, bez kritičnog medijskog “oka”, stvorili autentičan “model” procesuiranja neprijatelja za ratne zločine, kojeg kao svoj brend, izvoze po Evropi, uključujući i Kosovo, gde su već, po “hrvatskom modelu” počeli da štancaju optužnice protiv proteranih Srba, što se u hrvatskoj praksi pokazalo i dokazalo i kao veoma efikasan način odbrane od povratka proteranih i “ubeđivanja” zaostalih da i oni krenu u “tihi egzodus”.
Savo Štrbac, predsednik DIC “Veritas”
